Μισέλ Ουελμπέκ / Μικρό βιογραφικό

Ο Μισέλ Ουελμπέκ, ψευδώνυμο του Μισέλ Τομά, γεννήθηκε το 1958 στο νησί Ρεϋνιόν. Μετά το διαζύγιο των γονιών του, τον μεγάλωσε στη Γαλλία η κομμουνίστρια μητέρα του πατέρα του, το όνομα τής οποίας δανείστηκε ως λογοτεχνικό ψευδώνυμο. Στα δεκαέξι του χρόνια, έρχεται σε επαφή με τον αμερικανό συγγραφέα Χ. Β. Λάβκραφτ, ο οποίος θα επηρεάσει σημαντικά την αντίληψή του για τη λογοτεχνία. Έρχεται σε επαφή με κύκλους της γαλλικής ποίησης στα είκοσί του χρόνια και στη συνέχεια ολοκληρώνει τις σπουδές του ως αγρονόμος μηχανικός. Το 1985, δημοσιεύει για πρώτη φορά ποίηση και το 1991 ένα δοκίμιο για τον Λάβκραφτ. Ασχολείται επίσης με τη μουσική και τον κινηματογράφο. Στον χώρο του μυθιστορήματος εμφανίζεται το 1994. Πολύ σύντομα γίνεται παγκοσμίως γνωστός και το έργο του προκαλεί έντονες αντιπαραθέσεις.

Ο πλέον προβεβλημένος γάλλος συγγραφέας της εποχής μας, έχει τιμηθεί με σημαντικά γαλλικά και διεθνή βραβεία, τόσο για το ποιητικό όσο και για το πεζογραφικό του έργο.

Αναλύοντας τον Ουελμπέκ – Συγγραφικό ισοζύγιο

Οφείλω να ομολογήσω πως το να γράφεις για τον Ουελμπέκ, προσπαθώντας να τον κατανοήσεις, να τον αναλύσεις και να φέρεις πιο κοντά το μεγάλο έργο του στο αναγνωστικό κοινό, είναι κάτι δύσκολο έως ακατόρθωτο. Πώς μπορείς να εξηγήσεις και να συνθέσεις το χάος; Πώς μπορείς και μόνο να τον «ακουμπήσεις»; Οτιδήποτε θα φαίνεται επιδερμικό, δεδομένου ότι ακόμα και μεγάλες μελέτες και δοκίμια για το έργο και την επίδρασή του μοιάζουν «ατροφικά».

Θα μπορούσα να ξεκινήσω λέγοντας τις κλισέ, πλέον, εκφράσεις που τον χαρακτηρίζουν: Κυνικός, μισογύνης, ισλαμοφοβικός, μηδενιστής.

Έχουμε αναλύσει σε αυτή τη στήλη αρκετούς συγγραφείς που αναπτύσσουν προκλητικό, αθυρόστομο και καυστικό λόγο στα βιβλία τους. Οι πιο πολλοί, τουλάχιστον από σεβασμό στους αναγνώστες, θα προσπαθήσουν να τον μετριάσουν, να βάλουν έναν συγγραφικό «σιγαστήρα». Ο Ουελμπέκ όμως είναι  ίδιος και απαράλλαχτος, αδιόρθωτος και αντιπαθής, στην προσωπική του ζωή και στις δηλώσεις του. Είναι απαράδεκτος στη σχέση του με εμάς τους αναγνώστες του (τουλάχιστον με τους περισσότερους) και δεν κάνει βήματα να τη διορθώσει. Τουναντίον, έχει φτάσει στο σημείο να στέλνει εμάς σε ψυχολόγους για να μιλήσουμε για αυτή.

Λατρεύει να τον μισούν. Όπως λέει και ο ίδιος:

«Είμαι ο συγγραφέας μιας μηδενιστικής εποχής και της οδύνης που συνδέεται με τον μηδενισμό. Εκφράζω τη φρίκη ενός κόσμου χωρίς Θεό».

Γράφει ισομερώς με το πάνω αλλά και με το κάτω κεφάλι του, είναι δέσμιος δηλαδή του πολυεπίπεδου και αναπτυγμένου εγκεφάλου του αλλά σαφώς και των γεννητικών οργάνων του.

Έχουμε επίσης μιλήσει για συγγραφείς που δεν έχουν ίδια μανιέρα, προσέγγιση και τεχνοτροπία σε όλα τα βιβλία. Ο Ουελμπέκ δεν καταφέρνει αυτό ούτε στα στενά όρια ενός βιβλίου του. Κάθε του πόνημα και μια μείξη αφηγήσεων, μηνυμάτων.  Ο τόνος του  άλλοτε ειρωνικός, άλλοτε καταθλιπτικός και άλλοτε ευαίσθητος.

Οι ήρωες του ηττημένοι, μηδενιστές, εθισμένοι στα χάπια, στο σεξ και την ανωμαλία έχουν προβληματισμούς για τη θρησκεία, την πολιτική και την κρίση που διέρχεται ο δυτικός πολιτισμός  στις αρχές του 21ου αιώνα.

Θέλει προσήλωση η ανάγνωσή του. Παράκληση όταν τον επιχειρήσετε να έχετε ανοικτές αναγνωστικές κεραίες και μην μείνετε στην επιδερμίδα. Εκεί, στην επιφάνεια, χωρίς εμβάθυνση ίσως δείτε τον αμφιλεγόμενο, ακατάληπτο, ψυχωτικό και μισογύνη συγγραφέα.

Δεν θα προσπαθήσω να σας πείσω για κάποια συγγραφική τελειότητα αλλά δεν του αξίζει το ανάθεμα, που πιθανόν κάποιοι του ρίχνουν απλόχερα, σε πρώτο επίπεδο. Βουτήξτε λίγο μέσα του, στην τρέλα του. Μην τον συνερίζεστε πάντα. Μην ψαρώνετε. Ο Ουελμπέκ έχει στρατηγική και κάνει τεχνάσματα όχι μόνο αφηγηματικά. Επιμένω πως  είναι στρατηγικά προβοκάτορας και προκαλεί επίτηδες για να είναι αντιπαθής. Πιθανόν να έχει στο πίσω μέρος του τρελού του κεφαλιού αρχικά να ξεσκαρτάρει από όσους αναγνώστες μπορεί και  μετά να πορευτεί  με αυτούς που μπορούν να συλλάβουν τα φαινομενικά ασύλληπτα. Αλλά ακόμα και αυτοί, στη διάρκεια ενός βιβλίου, περνούν όλες τις εποχές του χρόνου μέσα τους. Άνοιξη, καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας. Θα τους εξοργίσει, θα τους «ρίξει» αλλά θα χορηγήσει ικανή λογοτεχνική ουσία (βλ. Σεροτονίνη), αστείρευτο και μοναδικό χιούμορ και θα προφητεύσει πράγματα ώσπου στο τέλος θα τους κερδίσει. Και παντού στο τέλος θα κερδίζει η αγάπη. Ίσως εκεί κρύβεται η δόμηση της προσωπικότητας Ουελμπέκ. Το εγκαταλελειμμένο παιδί, που μεγάλωσε χωρίς αγάπη, θα γράφει διαρκώς για την έλλειψη,  την απουσία της και  θα εκπροσωπείται στα θλιμμένα έργα του από  ήρωες ψυχολογικά ασταθείς, συναισθηματικά και σεξουαλικά ισοπεδωμένους. Γι’ αυτό και ενώ φαίνεται να ξεσκίζει τον έρωτα πλάθοντας ήρωες ανώμαλους, αυνάνες και φετιχιστές, όταν μιλάει για αγάπη θυμίζει τον ποιητή Ουελμπέκ, που είναι ευαίσθητος και τρυφερός.

Μην ξεχνάμε ότι μέχρι το 1996 ήταν γνωστός μόνο για τα εξαιρετικά ποιήματά του.

Παρά τις απεγνωσμένες προσπάθειες του Ουελμπέκ να μην είναι αρεστός ούτε συγγραφικά ούτε ως προσωπικότητα, το ισοζύγιό μου γι’ αυτόν θα είναι θετικό.

Και αυτό γιατί το «κόστος-όφελος», η αποζημίωση από την αρχική ζημία που φαίνεται να σου προκαλεί, είναι απείρως μεγαλύτερη. Ξέρει το μέγεθος της ζημίας, αφού ο ίδιος το επιδιώκει, γι’ αυτό και επιστρατεύει όλο το ταλέντο και το συγγραφικό του οπλοστάσιο για να σε κερδίσει. Όπως επίσης και τις προηγμένες πολιτικές, πολιτιστικές αλλά και γεωγραφικές του γνώσεις.

Είναι ρεαλιστής, δεν φοβάται να πει τα πράγματα με το όνομά τους, δεν σκαμπάζει από πολιτική ορθότητα και καθωσπρεπισμό.

Δεν είναι λοιπόν προφήτης όταν βγαίνουν πολλά από τα γραπτά  του όπως τα Κίτρινα Γιλέκα και η επίθεση στην Charlie Hedbo στη Γαλλία (περιμένω να βγει και η πρόβλεψή του για τον νεοάνθρωπο από τη «Δυνατότητα ενός νησιού») αλλά πατάει γερά στην πραγματικότητα και έχει και ένστικτο.

Ο Ουελμπέκ  θα συνεχίσει να μας προκαλεί και συγκινεί μέσα από το δικό του ξεχωριστό σύμπαν. Με τρομάζει το γεγονός πως με αυτά που έχει γράψει θα δικαιωθεί στο μέλλον και για το δικό μας σύμπαν. Και τότε θα είναι αργά να τον παραδεχτούμε όλοι μας.

Τα έργα μιλάνε, όχι τα λόγια 

Η ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΕΝΟΣ ΝΗΣΙΟΥ 

Η ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΕΝΟΣ ΝΗΣΙΟΥ, μια μελλοντολογική μυθιστορία επιστημονικής φαντασίας, ριζώνει στις αφηγήσεις του ψυχωτικού Λάβκραφτ, σε σκοτεινές μεσαιωνικές ιστορίες, στα “περιβάλλοντα” του Γιόζεφ Μπόϊς, στον “Φρανκεστάιν”, στον Χ. Τζ. Γουέλς ακόμη και σε έναν καρτουνίστικο Ιούλιο Βερν. Είναι αδιανόητο να βάλεις σε περίληψη την ιστορία του Ντάνιελ1 έως τον Ντάνιελ25, τους τελευταίους ανθρώπους και τους κλώνους τους. Μάλιστα, οι τελευταίοι άνθρωποι, αποκαλούνται “άγριοι” από τους κλώνους, που είναι άφυλοι και αθάνατοι. Ο πλανήτης μας βρίσκεται στο απώτατο μέλλον, καθώς ο Ντάνιελ1, ο γελωτοποιός ήρωας, μας αφήνει την αναφορά του για έναν πολιτισμό που εγκατέλειψε την αγάπη και από θηλαστικά με συναίσθημα κατέληξε σε κλωνοειδή απαθή.
Κατά βάθος Η ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΕΝΟΣ ΝΗΣΙΟΥ είναι η χαμένη δυνατότητα της ανθρωπότητας, όπως την οραματίστηκε ο Νεοπροφήτης Μισέλ Ουελμπέκ. Μια θλιμμένη, χαοτική και διαβρωτική μυθιστορία. Μια γραφή – φορέας του κακού, ένα μυθιστόρημα που, μαζί με τα προηγούμενα δημιουργούν, αν όχι ένα “έργο εν εξελίξει”, τουλάχιστον έναν κόσμο που εξελίσσεται ή μάλλον που αποσυντίθεται. Η κατάρρευση κάθε αξίας και ελπίδας, η προφητική δύναμη και ενόραση του συγγραφέα, η αντι-φιλοσοφική του διάθεση, η απαξίωση των παλιών λογοτεχνικών μοντέλων, μεταλλάσσουν τον συγγραφέα Ουελμπέκ σε λογοτεχνικό κλώνο των δικών του αφηγήσεων.

ΣΕΡΟΤΟΝΙΝΗ 

Η Σεροτονίνη (από το όνομα μιας ευφορικής ορμόνης) διασχίζει μια Γαλλία που αναμασά τις παραδόσεις της, τυποποιεί τις πόλεις της και καταστρέφει τις εξοχές της, φέρνοντας τους ανθρώπους στα όριά τους. Ο μεσήλικας πρωταγωνιστής, ένας γεωργικός μηχανικός, αφηγείται όλη τη ζωή του, τη φιλία του μ’ έναν αριστοκράτη γεωργό (αξέχαστο μυθιστορηματικό ήρωα και ανεστραμμένο είδωλο του πρωταγωνιστή), την αποτυχία των ιδανικών της νιότης τους, τη χαμένη του λίμπιντο, την ίσως παράλογη ελπίδα του να ξαναβρεί έναν χαμένο έρωτα.
Το μυθιστόρημα θεωρήθηκε «προφητικό» -συμβαίνει συχνά με τα βιβλία του Ουελμπέκ- καθώς περιγράφει συγκλονιστικά την οργή των Γάλλων αγροτο-κτηνοτρόφων που οδηγούνται στην αυτοκτονία αδυνατώντας να αντιμετωπίσουν τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές και την παγκοσμιοποιημένη ελεύθερη αγορά.
Ένα μυθιστόρημα για την ερήμωση ενός κόσμου χωρίς καλοσύνη, χωρίς αλληλεγγύη, του οποίου οι μεταλλάξεις έχουν γίνει ανεξέλεγκτες. Κι επίσης ένα μυθιστόρημα για την ενοχή και τη μεταμέλεια. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

ΥΠΟΤΑΓΗ 

«Είναι η υποταγή», είπε απαλά ο Ρεντιζέ. «Η ανατρεπτική και απλή ιδέα, που ως τότε δεν είχε ποτέ εκφραστεί με τόση δύναμη, ότι το απόγειο της ανθρώπινης ευτυχίας έγκειται στην απόλυτη υποταγή».
Σε μια Γαλλία αρκετά κοντινή στη σημερινή, ένας άντρας ακολουθεί πανεπιστημιακή καριέρα. Η διδασκαλία τον ενδιαφέρει ελάχιστα, προσδοκά μια βαρετή αλλά ήρεμη ζωή, μακριά από τα μεγάλα ιστορικά δρώμενα. Ωστόσο, οι δυνάμεις που δρουν στη χώρα έχουν διασπάσει το πολιτικό σύστημα, επιφέροντας τελικά την κατάρρευσή του. Αυτή η εσωτερική ρήξη χωρίς αναταράξεις, χωρίς αληθινή επανάσταση, εξελίσσεται σαν εφιάλτης.
Το ταλέντο του συγγραφέα, η οραματική του δύναμη, μας παρασύρουν σε ένα αμφίσημο και ολισθηρό έδαφος το βλέμμα του στον γηράσκοντα πολιτισμό μας κάνει να συνυπάρχουν σε αυτό το μυθιστόρημα ποιητικές διοράσεις, κωμικές σκηνές και μια μοιρολατρική μελαγχολία.
Ένας συναρπαστικός πολιτικός και ηθικός μύθος. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΗ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ 

Πρωταγωνιστές του βιβλίου δύο ετεροθαλή αδέλφια, ο Μισέλ και ο Μπρούνο. Ο Μισέλ, βιολόγος ερευνητής, ανίκανος να αγαπήσει, ζει στην παρακμή της σεξουαλικότητάς του, επικεντρωμένος στη δουλειά, στο σούπερ μάρκετ και στα ηρεμιστικά. Κάποτε, ωστόσο, οι επιστημονικές ανακαλύψεις του θα σημάνουν τη μεταμόρφωση του κόσμου. Ο άλλος αδελφός, ο Μπρούνο, αναζητεί απεγνωσμένα τη σεξουαλική απόλαυση στο εσωτερικό οργανωμένων τόπων ηδονής. Θα κατορθώσει άραγε να προσεγγίσει την ευτυχία που αχνά διαφαίνεται σε μια καινούργια σχέση;
Η ταραχώδης οικογενειακή και συναισθηματική διαδρομή των δύο αδελφών περιγράφει παραστατικά την αυτοκτονία της Δύσης – ίσως, όμως, και να εξαγγέλλει την απαρχή μιας μετάλλαξης του ανθρώπου.
Ένα μυθιστόρημα που προκαλεί και εκπλήσσει από την πρώτη ως την τελευταία του σελίδα. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

 ΑΤΑΚΑ ΚΑΙ ΕΠΙ ΤΟΠΟΥ

• Μη φοβάστε την ευτυχία. Δεν υπάρχει.
• Μερικοί έχουν πολυκύμαντη και συναρπαστική ερωτική ζωή. Οι υπόλοιποι περιορίζονται στον αυνανισμό και στη μοναξιά.
•  Δεν θα ξυπνήσουμε, μετά την πανδημία, σε έναν νέο κόσμο. Θα είναι ο ίδιος, μόνο λίγο χειρότερος.
• Η πολιτική ορθότητα είναι ο φασισμός της εποχής μας.
• Είναι απλό, αν θες να αλλάξεις τον κόσμο πρέπει να πεις: έτσι είναι ο κόσμος και κατ’ αυτόν τον τρόπο πρέπει να αλλάξει.  Δεν μπορείς να χαραμίζεσαι σε μυθοπλασίες, κάτι τέτοιο είναι εντελώς μάταιο.