Colm Toibin/Μικρό βιογραφικό

Γεννημένος στην Ιρλανδία το 1955, ο Κολμ Τόιμπιν  θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους συγγραφείς της γενιάς του. Μυθιστοριογράφος, δοκιμιογράφος, θεατρικός συγγραφέας και προσφάτως ποιητής, άνθρωπος του πάθους και δεξιοτέχνης του λόγου, λιτός και ακριβής, ασυμβίβαστος και ταυτόχρονα τόσο ευαίσθητος απέναντι στις ανθρώπινες αδυναμίες, μας μεταφέρει με την πεζογραφία και τις αφηγήσεις του την ουσία της ζωής χτίζοντας δυνατούς και ολοκληρωμένους χαρακτήρες. Μεγάλωσε σε οικογένεια ιδιαιτέρως πολιτικοποιημένη, δεδομένου ότι ο παππούς του και ένας θείος του ήταν μέλη  του IΡA και σε ένα σπίτι όπου, όπως έχει πει ο ίδιος, “επικρατούσε σιωπή”. Στα 17 του γοητεύτηκε από τον Χεμινγουέι και, μέσω αυτού, από την Ισπανία, όπου εγκαταστάθηκε για μερικά χρόνια. Εκεί έγραψε και το πρώτο του βιβλίο με τίτλο “Ο Νότος”. Επιστρέφοντας στην Ιρλανδία ασχολήθηκε και με τη δημοσιογραφία.
Κυριότερα έργα του είναι: “The South”, Irish Times/Aer Lingus Literature Prize, “The Heather Blazing”, Εncore Award, “The Story of the Night”, “The Blackwater Lightship”, “The Master”, (μυθιστόρημα αφιερωμένο στον Χένρι Τζέιμς), “Brooklyn”, Costa Book Award, “The Empty Family”,  “The Testament of Mary” κ.ά.. Tο 1995 τιμήθηκε με το βραβείο Ε.Μ. Forster της Αμερικανικής Ακαδημίας Γραμμάτων και Τεχνών. To 2007 εκλέχθηκε μέλος της βρετανικής Βασιλικής Εταιρείας Λογοτεχνίας.

Αναλύοντας τον Colm Toibin – Συγγραφικό ισοζύγιο

Ο Toibin είναι σαφώς μια ξεχωριστή κατηγορία συγγραφέα. Έχει μοναδική αφηγηματική τεχνική  και ήρεμη και συγκρατημένη γραφή. Αν και στα βιβλία του καταπιάνεται με δύσκολα, μελαγχολικά και στενάχωρα θέματα εν τούτοις αποφεύγει συστηματικά συναισθηματικές και μελοδραματικές κορώνες κεντράροντας αποκλειστικά στην ιδιοσυγκρασία των ηρώων. Η πλοκή και οι ανατροπές αυτής σχεδόν απουσιάζουν, σε βαθμό που πολλοί πριν τον πιάσουν στα χέρια τους είναι αρνητικά προδιατεθειμένοι για αυτό που θα διαβάσουν. Όμως η καθαρότητα της γραφής του και η ψυχολογική εμβάθυνση στους ήρωές του είναι δύο στοιχεία που τον κάνουν γοητευτικό σαν συγγραφέα.

Είναι επίσης λογοτέχνης ακριβής και φινετσάτος γιατί διηγείται απαλά, με ήχο σχεδόν στο mute, τις ιστορίες του. Η εκροή στον αναγνώστη είναι σημαντική καθώς μηνύματα, αλήθειες και ιδέες του συγγραφέα περνούν σε αυτόν μέσω υπόγειων ή ελαφρά υπέργειων σκέψεων ή κινήσεων των ηρώων του.

Τα περισσότερα έργα του, φέρουν προσωπικά βιώματά του ενώ αλλά έχουν και αναφορά στο πολιτικό και ηθικό στοιχείο της Ιρλανδικής κοινωνίας.

Στο Μπρούκλιν η μοναξιά των μεταναστών, ο ρατσισμός, η νοσταλγία και το παθολογικό δέσιμο με την μάνα-πατρίδα. Στο «Σπίτι με ονόματα» η ανάγκη για εξουσία, η αγάπη, η λήθη και η εγκατάλειψη.

Και στο «Καραβοφάναρο» η διαχείριση της απώλειας, η συγχώρεση, η μοναξιά και η ομοφυλοφιλία σκρολάρουν από κάτω όπως οι ειδήσεις στην τηλεόραση αλλά στο τέλος είναι αυτά τα στοιχεία που σε προβληματίζουν περισσότερο.

Οι γυναίκες έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στα βιβλία του, όχι πάντα απολύτως θετικό, σίγουρα όμως κυριαρχικό έναντι των ανδρών που φαίνονται να αφήνουν την πρωτοβουλία των κινήσεων σε αυτές.

Ο Ορέστης στο «Σπίτι με ονόματα» είναι δέσμιος των επιλογών και επιταγών της αδελφής του και της μάνας του, η Έιλις στο «Μπρούκλιν» μεταναστεύει αλλά δεν προσαρμόζεται στις ΗΠΑ μακριά από την αδελφή της και τη μάνα της και στο «Καραβοφάναρο στο μαύρο νερό» αν και κεντρική ιστορία είναι η άνιση μάχη με το Aids του Ντέκλαν η κάμερα του Toibin πηγαίνει διαρκώς στην αδελφή του τη μάνα του και τη γιαγιά του και πως αυτές ξαναέρχονται κοντά λόγω της κατάστασης καθώς για χρόνια τις χώριζε μια συναισθηματική άβυσσος.

Η γνώμη μου για τον Toibin είναι σίγουρα θετική όχι μόνο για τα παραπάνω αλλά για ακόμα έναν λόγο που εμένα προσωπικά ως συγγραφέα με εξιτάρει. Και αυτός δεν είναι  άλλος από την μοναδική του τεχνική. Σπάνια βρίσκω συγγραφείς που εκτός από ταλέντο και αφηγηματική ροή  έχουν δουλέψει τόσο καλά λογοτεχνικά τα κείμενά τους. Ο Toibin πρέπει να διδάσκεται σε σεμινάρια δημιουργικής γραφής γιατί με μικρότερο  οπλοστάσιο από τους περισσότερους με τα δικά του τεχνάσματα κερδίζει μάχες στη σύγχρονη λογοτεχνία.

Εναλλάσσει μαγικά, σαν άλλος Ντέιβιντ Κόπερφιλντ, πρωτοπρόσωπη και τριτοπρόσωπη αφήγηση ανάλογα με το τι θέλει να τονίσει περισσότερο χωρίς ο αναγνώστης να κουράζεται ούτε να χάνει τα βασικά νοήματα. Στο «Σπίτι με ονόματα» Κλυταιμνήστρα και Ηλέκτρα (ως ηρωίδες γυναίκες, για να μην ξεχνιόμαστε) μιλάνε σε πρώτο πρόσωπο και τονίζεται ο κομβικός τους ρόλος ενώ για τον Ορέστη επιλέγεται τριτοπρόσωπη αφήγηση.

Και στο «Καραβοφάναρο» ενώ σε όλο το βιβλίο υπάρχει τριτοπρόσωπη αφήγηση έχει καταφέρει ο τύπος να νομίζεις πως την ιστορία την βλέπουμε αποκλειστικά από τη ματιά της Έλεν.

Προσέξτε πώς  μιλάει και με τη γλώσσα των συμβολισμών  μέσα στα βιβλία του. Στο Μπρούκλιν, το ταξίδι της Έιλις δεν είναι μόνο υπερατλαντικό αλλά είναι και η διαδρομή της στην ενηλικίωση. Από κορίτσι γίνεται γυναίκα, αποκτά μια κάποια πυγμή και προσπαθεί να ρυθμίσει, μετά από χρόνια, μόνη της τη ζωή της. Στο μοναδικό «Καραβοφάναρο» δείτε εικόνα. Όλη η ιστορία εξελίσσεται κάτω από την ετοιμόρροπη στέγη του σπιτιού της γιαγιάς (Ντόρα) της Έλεν και του Ντέκλαν, εκεί που τα αδέλφια είχαν βιώσει παλαιότερα την απώλεια του πατέρα τους. Τώρα εκεί επιλέγει ο Ντέκλαν να περάσει τις τελευταίες του στιγμές, μπροστά από ένα παράθυρο όπου ο δεύτερος τη τάξει φάρος της περιοχής, ο Blackwater (Μαύρο Νερό) και όχι ο Tusker, ρίχνει δέσμες φωτός και φαίνεται να φωτίζει μετά από καιρό τις ατροφικές και ξεχασμένες οικογενειακές σχέσεις των ηρώων. Σα να βλέπουμε ένα συναισθηματικό ναυάγιο μπροστά μας που ένας μικρότερος φάρος προσπαθεί να αποτρέψει.

Τρομερός ο Ιρλανδός. Δεν έχει μειονεκτήματα όμως; Εντάξει, δεν ενδείκνυται για turn pagers και αναγνώστες που ρουφάνε βιβλία και χάνουν στάσεις στο μετρό. Είναι κάπως άνευρος και ανορεκτικός αλλά το κάνει από σύστημα και πετυχαίνει οφείλω να ομολογήσω. Εγώ έχω να ξεχωρίσω μόνο δύο άτυχες στιγμές του. Στο «Καραβοφάναρο» δεν εξηγείται επαρκώς η τόσο μεγάλη απόσταση της Έλεν ιδιαίτερα από τη μάνα της, με αφορμή τη διαφωνία τους για τις σπουδές και την ανεξαρτησία της στο Μπέλφαστ. Είναι ίσως κάτι που καταλαβαίνει ο Toibin και για αυτό βάζει τον φίλο του αδελφού της να την ρωτάει επίμονα προς τι τέτοια οργή και παράπονο για τη μάνα της Λίλυ.

Και στο Μπρούκλιν η σπαστική παθητικότητα και οι ανώριμες ενέργειες τής πρωταγωνίστριας, που άγεται και φέρεται σε όλη σχεδόν τη διάρκεια της ιστορίας, σε βαθμό που να τη χαρακτηρίζεις «χάπατο».

Εν κατακλείδι, τα βιβλία του Toibin έχουν βαθιά νοήματα και απαιτήσεις, έχουν μόνιμους πρωταγωνιστές (γυναίκες) και χώρο δράσης (Ιρλανδία, είτε μεταφορικά «Σπίτι με ονόματα» είτε κυριολεκτικά στα υπόλοιπα), μόνιμα μοτίβα αλλά και μια μόνιμη γλυκιά και ποιοτική επίγευση στα «χείλη» των αναγνωστών.

Τα έργα μιλάνε, όχι τα λόγια

ΚΑΡΑΒΟΦΑΝΑΡΟ ΣΤΟ ΜΑΥΡΟ ΝΕΡΟ

Μετά από χρόνια πικρής διαμάχης τρεις γυναίκες – η Ντόρα Ντέβερο, η κόρη της Λίλυ και η εγγονή της Έλεν – υποχρεώνονται από τα γεγονότα να κάνουν ανακωχή. Ο πολυαγαπημένος αδελφός της Έλεν, ο Ντέκλαν, πεθαίνει και τις θέλει και τις τρεις κοντά του. Η παρουσία των δύο φίλων του θα λειτουργήσει καταλυτικά για όλους στο σύντομο διάστημα που θα συνυπάρξουν στο σπίτι της γιαγιάς. Άτομα από διαφορετικές γενιές, με διαφορετικές εμπειρίες και πεποιθήσεις, γίνονται μάρτυρες μιας οδυνηρής για όλους πορείας, και για πρώτη φορά ακούνε με προσοχή τα όσα έχει να τους πει ο άλλος. Με πολλή κατανόηση και άφθονο χιούμορ ο Toibin δίνει στους ήρωές του την ευκαιρία να τα βρουν με τον εαυτό τους και με τον κόσμο. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΟΝΟΜΑΤΑ

“Της έκοψαν τα μαλλιά προτού την σύρουν στον τόπο της θυσίας. Της είχαν δεμένα τα χέρια σφιχτά πίσω στη ράχη, της κόρης μου, το δέρμα στους καρπούς καταγδαρμένο από τα σκοινιά, οι αστράγαλοί της δεμένοι. Το στόμα της το είχαν φιμώσει, για να μην καταριέται τον πατέρα της, τον άνανδρο, διπρόσωπο πατέρα της”.
Σε άγρια τοπία, που παραπέμπουν στις απομονωμένες περιοχές της Ιρλανδίας, ο Colm Toibin εμπνέεται από τους τρεις Τραγικούς, προσδίδοντας στους χαρακτήρες της ελληνικής τραγωδίας το στοιχείο μιας απροσδόκητης ανθρωπιάς που θα μας στοιχειώνει για πολύ καιρό. Την ημέρα του γάμου της κόρης του, ο Αγαμέμνονας ζητάει τη θυσία της. Μόνο έτσι θα έχει τους ανέμους με το μέρος του για να φτάσει ως την Τροία. Η Ιφιγένεια τελικά θυσιάζεται, ο Αγαμέμνονας οδηγεί τον στρατό του στη μάχη και επιβραβεύεται με ένδοξη νίκη. Χρόνια  αργότερα, ο Αγαμέμνονας επιστρέφει και η αιματηρή επιλογή του κατευθύνει όλη την οικογένεια σ’ ένα μονοπάτι ενδόμυχης βίας. Καθώς η σύζυγός του, Κλυταιμνήστρα, επιζητά διακαώς τον θάνατό του ως εκδίκηση, η κόρη τους Ηλέκτρα λειτουργεί ως σιωπηλός παρατηρητής αυτού του πρωτοφανούς οικογενειακού δράματος. Ταυτόχρονα ο γιος τους Ορέστης απάγεται και η επιβίωσή του είναι αβέβαιη.
Σ’ αυτή την απάνθρωπη συνθήκη, η Ηλέκτρα και ο Ορέστης θα προβούν με τη σειρά τους σε εξίσου απάνθρωπες ενέργειες πασχίζοντας να διορθώσουν τα λάθη του παρελθόντος. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

ΜΠΡΟΥΚΛΙΝ

Στις αρχές της δεκαετίας του ’50, σε μια μικρή πόλη της Ιρλανδίας, η Έιλις, ένα κορίτσι από φτωχή οικογένεια, όπως και οι περισσότεροι νέοι δυσκολεύεται να βρει δουλειά. Μόλις της προταθεί μια θέση στις ΗΠΑ καταλαβαίνει ότι δεν μπορεί να αρνηθεί, και αποφασίζει για πρώτη φορά να αφήσει πίσω την εύθραυστη μητέρα της και την αδερφή της. Η απόφασή της θα την οδηγήσει στο Μπρούκλιν όπου υπομονετικά θα χτίσει μια καινούργια ζωή γεμάτη όνειρα για το μέλλον της. Κι ενώ προσπαθεί να διαχειριστεί τη νοσταλγία που νιώθει για ό,τι άφησε πίσω της, θα γνωρίσει τον πρώτο της έρωτα και μαζί την υπόσχεση για μια καλύτερη ζωή.
Το παρελθόν της όμως σύντομα θα την καλέσει ξανά, αναγκάζοντάς την να διαλέξει ανάμεσα στην πατρίδα, στην οικογένεια και στον έρωτα. Με εγκράτεια, δεξιοτεχνία και εξαιρετική συναισθηματική αντίληψη ο Colm Toibin, ένας από τους καλύτερους Ιρλανδούς συγγραφείς της εποχής μας, συνέθεσε μια συγκλονιστική ιστορία για το πεπρωμένο και ενέπνευσε την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου που ξεχώρισε στα βραβεία Oscar 2016 με τρεις υποψηφιότητες. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Και για το τέλος:

ΑΤΑΚΑ ΚΑΙ ΕΠΙΤΟΠΟΥ

Με ενδιαφέρει περισσότερο αυτό που συμβαίνει στην Ευρώπη, η παράδοξη άνοδος του νεοφασισμού στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ουγγαρία. Αν και η κλιματική αλλαγή είναι ένα ζήτημα με τεράστιες διαστάσεις, δεν θεωρώ τον εαυτό μου κατάλληλο να γράψω για αυτό.

Όλοι έχουν έναν συγγραφέα που πιστεύουν ότι πρέπει να κερδίσει το Νομπέλ. Θα επέλεγα, λοιπόν, τον Λάζλο Κρασναχορκάι, τον Ντον Ντε Λίλο ή τον Τζον Μπάνβιλ.

(Σε ερώτηση για το αν έμαθε τίποτα από τη πρόσφατη εμπειρία του με τον καρκίνο στους όρχεις) – Δεν έμαθα τίποτε. Είμαι σήμερα όπως ακριβώς και πριν, με τη διαφορά ότι έχω έναν όρχι. Έχασα πολύ χρόνο, πολλές φορές επώδυνο και βαρετό. Περίμενα πώς και πώς να τελειώσει όλη η διαδικασία. Και ήμουν τυχερός που επέζησα.

[Πηγή φωτογραφίας: Newsweek]