«Όμως δεν υπάρχουν ούτε και δύο φθινοπωρινά φύλλα ίδια και απαράλλαχτα. Αν κοιτάξεις προσεχτικά την βάση, τις νευρώσεις, το περίγραμμα, το έλασμα και τον μίσχο τους, θα συνειδητοποιήσεις ότι οι διαφορές από ένα φύλλο στο άλλο είναι τεράστιες.»
[Απόσπασμα από το βιβλίο «Το φθινόπωρο» Luca Ricci (εκδ. Μεταίχμιο, 2019)]
Κριτικά σημειώματα ανάγνωσης και ταξιδιού επιγεύσεις.
Κατά παραλληλισμό γραφές, Κυριακή που τελείωνε ο Αύγουστος του εδώ χειμώνα, μπήκα σε σκέψεις από τις σελίδες ενός βιβλίου, από τις πρόσφατες διακοπές στην πατρίδα. Εκδόσεις Μεταίχμιο και μυθιστορηματική γραφή του Luca Ricci αλλά και η μυθοπλασία εικόνων με τον τίτλο Το φθινόπωρο, κάνανε το ταξίδι τους σε σημειώσεις σκόρπιες. Το εξώφυλλο μου τράβηξε την προσοχή και αγόρασα. Βέβαια για να συμπληρώσω το όλο σκηνικό, το βρήκα -που φαντάζομαι θα υπήρχε και στα βιβλιοπωλεία- σε ένα σουπερμάρκετ, στα ράφια βιβλίων που τους είχανε παραχωρήσει μια θέση και μάλιστα σε καλή προσφορά. Στα πιο δίπλα ράφια υπήρχαν και μολύβια και χαρτιά και πιο κάτω ομπρέλες θάλασσας, μάσκες για τον κορωνοϊό, βόλτα και υποχρεωτικότητα και καλλυντικά προσώπου σε προσφορές. Δοκίμασα να ανοίξω μία αλλά ανεπιτυχώς. Τώρα, εδώ που τα λέμε, έτσι θυμάμαι ότι σκέφτηκα, μετά από τόσο καιρό περιορισμών και κλειστών συνόρων, ένα ή πολλά βιβλία για την παραλία και τις ώρες που στεγνώνεις ή σε βαράει ο ήλιος, θα ‘τανε και είναι μια καλή ενασχόληση και διάλειμμα. Προτίμησα όμως να γευτώ τις μυρουδιές και τις συναντήσεις με πρόσωπα και πράγματα, παρά να ξεφυλλίσω το φθινόπωρο του βιβλίου. Με τούτα και με τ’ άλλα, το καλοκαίρι των διακοπών κράτησε για λίγο και στο μεταίχμιο -να δανειστώ τη λέξη της εκδοτικής σφραγίδας- στο ταξίδι της επιστροφής μέχρι το χειμώνα της εδώ πατρίδας και σιγά-σιγά κατάφερα να το φέρω σε πέρας.
Η ανάγνωση και οι βουτιές στα φύλλα του φθινοπώρου αλλά και οι πολλές εικόνες που αυτό κουβαλάει συμπληρώνονται με την μαεστρία της γραφής του δημιουργού. Η εποχή είναι πλαίσιο και αφορμή. Η πλοκή, οι διαδοχικές και πολλές συναντήσεις των πολλών εγώ, των πιθανοτήτων, της βεβαιότητας των σχέσεων και των αποχρώσεων θηλυκού-αρσενικού ως δεδομένο και πληρότητα, ως ένστικτο και ρουτίνα, ως μύθος, ως μυστήριο και προέκταση του σώματος, περνά από πολλές διαδρομές και χρόνους. Ο συγγραφέας ιταλικής καταγωγής και το εν λόγω βιβλίο το πρώτο του μυθιστόρημα. Θεωρείται, όπως λέει το σύντομο βιογραφικό του, από τους σπουδαιότερους σύγχρονους Ιταλούς διηγηματογράφους. 
Θεωρητικά ζούσα μια εποχή φθινοπωρινή του βόρειου ημισφαιρίου, την φθινοπωρινή των ηρώων και μέσα από τις σελίδες του βιβλίου ταξίδευα. Το σημειώνω και αυτό, μιας και για τους μήνες που ξεκινούν από τον Σεπτέμβριο μέχρι τον Δεκέμβριο, όπου χρησιμοποιούνται από τον συγγραφέα σαν κεφάλαια και στην εισαγωγή τους υπάρχουν αποσπάσματα του διηγήματος του συγγραφέα Γκι Ντέ Μοπασάν «Η κόμη», ξεδιπλώνονται με την ιστορία.
Το βιβλίο του φθινοπώρου αγοράστηκε καλοκαίρι, πέρασε από χώρες και γειτονιές και κατέληξε στο χειμώνα της Μελβούρνης. Έκανε ένα ταξίδι με τις εποχές. Και διαβάστηκε και ξαναδιαβάστε πολλές φορές. Ας πάρουμε όμως λίγο τις εποχές ξανά, μέσα από τις σελίδες του βιβλίου. Τι μπορεί να ‘ναι οι εποχές κατά τις σκέψεις του συγγραφέα και των ηρώων του. Γράφει: «η άνοιξη ήταν μια υπόσχεση ευτυχίας που δεν γινόταν ποτέ πραγματικότητα (ύστερα από μερικά χρόνια αυτό το παίρναμε απόφαση), το καλοκαίρι σου επέβαλε την ευθυμία (και οι εξαναγκασμοί δεν ήτανε ποτέ ήπιοι), ο χειμώνας ήταν η παρομοίωση του θανάτου, αλλά όπως έλεγε κι ο Επίκουρος, εάν υπήρξε ο θάνατος δεν υπήρξαμε εμείς (πολλή δουλειά, πολλές συναντήσεις μέσα στον χειμώνα). Οπότε δεν έμενε τίποτε άλλο παρά το φθινόπωρο.» Ας βάλω μια άνω τελεία και μετά ταχύτατα ας πάμε στην ιστορία και της φθινοπωρινής Ρώμης και των πρωταγωνιστών που την περπατούν. Ένας άνδρας επιστρέφει από τις διακοπές του Αυγούστου, δεν νιώθει πόθο πια για την όμορφη γυναίκα του, είναι κάπως εγκλωβισμένος στην επανάληψη του συζυγικού βίου και σε μια βόλτα μοναχική στη αγορά της Ρώμης, γοητεύεται, συγκινείται από ένα τόμο σχετικά με τους καλλιτέχνες της Μονμάρτης, μένοντας εντυπωσιασμένος, τσιμπημένος από την εικόνα της Ζαν Εμπιτέρν, συντρόφου του ζωγράφου Α. Μοντιλιάνι, η οποία σφόδρα κατακτά το είναι του. Κόβει τη σελίδα, την διπλώνει και την κουβαλάει για μέρες στην τσέπη του. Και ενώ όλα αυτά συμβαίνουν στο μυαλό του, η Σάντρα προσκαλεί ένα βράδυ για φαγητό την ξαδέρφη της, την Τζέμα και εκεί ο αφηγητής διαπιστώνει την ομοιότητα με την Ζαν. Έτσι γίνεται η καινούργια πραγματικότητα και το φθινόπωρο καλά κρατεί.
Κάπως έτσι πάει το βιβλίο και το φλερτάρισμα με το φθινόπωρο, άλλοτε γίνεται από ανακούφιση άλλοτε ως διεγερτικό. Λικνίσματα, εμμονές και εμψυχώσεις, συναντήσεις του έρωτα και των ωσμώσεών του, στην ενσυναίσθηση και στο υπόλοιπό τους, γεννιούνται, δοκιμάζονται, αναπνέουν, συστέλλουν και διαστέλλουν τα φύλλα της καρδιάς. Ο I. Ricci τα αποτυπώνει με σαφήνεια και μαεστρία και στους διαλόγους και στους μονολόγους, τους ήρωες και τις συμπεριφορές τους. Και αυτό είναι γενικά ένα θετικό πρόσημο για ένα βιβλίο.
Πάντα όμως ένα βιβλίο έχει κάτι να μας πει. Και το κουβαλάμε και μας κουβαλάει στις σκέψεις και στα σημαινόμενά του. Μα όταν σε ακουμπήσει με τις ενότητες, τις αλήθειες και την πλοκή, τότε είναι λειτουργικό. Στο παρών βιβλίο, οι χαρακτήρες δομούνται στα θέλω και στα πρέπει των επαφών, των σχέσεων και των ερωτημάτων. Και το φθινόπωρο και η πόλη είναι και ένα πλαίσιο τους. Μια ποικιλία των ερωτημάτων, σαν δοκιμασία και αποδόμηση -που βεβαίως τέτοια ερωτήματα υπάρχουν εδώ και αιώνες γύρω μας- πέφτουν σαν τα φύλλα τα φθινοπωρινά μπροστά αλλά και δίπλα μας. Από πού να αρχίσει κανείς. Ερωτήματα όπως πότε φεύγεις από έναν άλλο, αν η τέχνη είναι φάρμακο, πότε και πώς πονάς τον άλλο, πότε και πώς συγχωράς τον άλλο, τι νιώθεις τώρα, αιωρούνται και ξεδιπλώνονται στις γραμμές του βιβλίου. Οι εικόνες, τα πρόσωπα, περπατούν την πόλη, το φθινόπωρο της αλλά διαβάζουν τα ψιλά γράμματα και τα τσιτάτα των ματιών, των χρωμάτων και των λέξεων στο σώμα τους. Άλλοτε ακαριαία, άλλοτε με συμφραζόμενα, δομούν και ερμηνεύουν ή απαντούν σε ερωτήματα της ψυχής και του σώματος.
Όπως σημειώνει και ο πρωταγωνιστής του βιβλίου χαρακτηριστικά «κατά βάθος όμως το μόνο που έκανα ήταν ό,τι πρέπει να κάνει ένας υγιής άνθρωπος: να ακολουθεί τις παρορμήσεις του, να φροντίζει ακόμη και τις έσχατες πτυχές του εαυτού του, να προσπαθεί να ενώσει τα συντρίμμια του, για να έχει την ψευδαίσθηση της πληρότητας.»
Τα υπόλοιπα των μύθων και των συναισθημάτων σκαμπανεβάσματα των ηρώων και των σχέσεων τους στις σελίδες του βιβλίου. Την δε μετάφραση από το πρωτότυπο έκανε η Δήμητρα Δότση και το σχεδιασμό του εξωφύλλου η Ελένη Κυριακίδου.
Αφήστε το σχόλιο σας