Τζόναθαν Φράνζεν / Μικρό βιογραφικό

Ο Τζόναθαν Φράνζεν γεννήθηκε στο Γουέστερν Σπρίνγκς του Ιλινόις το 1959. Σπούδασε με υποτροφία στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου κι ύστερα εργάστηκε σ’ ένα σεισμολογικό εργαστήριο του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. Σήμερα ζει στη Νέα Υόρκη. Εξέδωσε το πρώτο του μυθιστόρημα το 1988 (The Twenty-Seventh City) και το δεύτερο το 1992 (Strong Motion), κερδίζοντας εγκωμιαστικές κριτικές. Η μεγάλη επιτυχία ήρθε με το τρίτο του μόλις βιβλίο, τις “Διορθώσεις”, το 2001. Ψηφίστηκε απ’ όλους σχεδόν ως το Καλύτερο Βιβλίο της Χρονιάς. Απέσπασε πολλές διακρίσεις και τέλος κέρδισε το μεγαλύτερο λογοτεχνικό βραβείο στην Αμερική, το National Book Award. Ο Τζόναθαν Φράνζεν θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους νέους Αμερικανούς πεζογράφους. Το μυθιστόρημα “Οι διορθώσεις” έχει ήδη μεταφραστεί σε 26 γλώσσες κι έχει γίνει παγκόσμια επιτυχία.

Αναλύοντας τον Φράνζεν – Συγγραφικό ισοζύγιο

Ο Φράνζεν είναι ένας από τους μεγαλύτερους σύγχρονους Αμερικανούς πεζογράφους. Τα έργα του είναι πολυσέλιδα, σφιχτά στην δομή, με πλούσιο λεξιλόγιο, χιούμορ και άψογα δουλεμένους χαρακτήρες. Έχει δηλώσει εξάλλου πως για να γράψει ένα μυθιστόρημα ξεκινά αποκλειστικά από τους χαρακτήρες όσο χρόνο και αν του πάρουν να τους «στεριώσει» και μετά βρίσκει το plot.  Τους δουλεύει τόσο επισταμένα, τους ακολουθεί παντού, δεν τους αφήνει ήσυχους λεπτό με αποτέλεσμα αυτοί να είναι πολλοί και πάντα σε πρώτο πλάνο. Παρόλο που ρίχνει επάνω τους δεινά, συμπλέγματα και αρνητικά χαρακτηριστικά δεν τους αφήνει απροστάτευτους, έρμαια στους αναγνώστες. Αντίθετα τους  φέρεται με «φροντίδα και προδέρμ», τους δικαιολογεί, τους υποστηρίζει. Θεματικά αντλεί –σχεδόν εμμονικά θα έλεγα- ιδέες και υλικό από το θεσμό της οικογένειας και δη της δυσλειτουργικής Αμερικανικής. Οξυδερκής ως είναι, εκκινεί από τον μικρότερο πυρήνα της κοινωνίας και αναπτύσσεται και γενικεύει για τη σύγχρονη αμερικάνικη και όχι μόνο κοινωνία.

Σουλατσάρει δηλαδή διαρκώς από το συλλογικό στο ατομικό και αντίστροφα, ζωγραφίζοντας ταυτόχρονα άψογα το τοπίο που εξελίσσεται η πλοκή. Και  όπου σταθεί και όπου βρεθεί στηλιτεύει το αμερικανικό όνειρο, τον πουριτανισμό, την υποκρισία και την επίπλαστη ηθική της αμερικανικής κοινωνίας.

Μοιάζει να είναι διαρκώς σε λογοτεχνικό «πριαπισμό», σε μια μόνιμη συγγραφική φόρμα, να μην απογοητεύει ποτέ με τα βιβλία του. Τουναντίον, σε κάποια μεταγενέστερα και σύγχρονα είναι πιο συνεπής και επαρκής, μη μένοντας στάσιμος από τις μέχρι τούδε δάφνες του και την μεγάλη αποδοχή κριτικών και αναγνωστών.

Προσέξτε, αυτό δεν οφείλεται μόνο στη μανία που έχει στην τελειότητα και την επιμονή και υπομονή που τον διακατέχει από την άλλη του δραστηριότητα, την παρατήρηση πουλιών. Αλλά και στο μεγάλο του ανταγωνισμό με τον συντοπίτη του Φόστερ Γουάλας. Μεγάλη η κόντρα τους -σε κόσμια πλαίσια πάντα- όσο ζούσε ο Γουάλας αλλά ο Φράνζεν τη συνεχίζει μέχρι τώρα. Παραδέχεται ότι παίρνει υλικό από τα βιβλία του Γουάλας, ότι μοιάζει η γραφή τους (αν είναι δυνατόν δηλαδή) και ότι θέλει ακόμη και σήμερα να τον θεωρούν καλύτερό του.

Καλά, καμία σχέση με τον πιο νευρωτικό, υπερβατικό και κυνικό συγγραφέα ο Φράνζεν αλλά είπαμε: και μόνο που κοντράρεται μαζί του μόνο θετικά αποτελέσματα θα έχει. Και έχει.

Έχει τη δική του βαριά συγγραφική σφραγίδα και ταυτότητα. Ποια είναι αυτή; Η απόλυτα ρεαλιστική και καθαρή γραφή του. Είναι ίσως ένας από τους ελάχιστους συγγραφείς που γράφουν τόσο πραγματικά, χωρίς φιλολογικές περικοκλάδες και «τεντωμένες» ιστορίες. Κάποιες στιγμές διαβάζοντάς τον είσαι σίγουρος πως δεν είναι μυθιστόρημα αυτό μπροστά σου αλλά μια αληθινή ιστορία μιας οικογένειας που κατοικεί στο διαμέρισμα απέναντί σου. Σε συνεπαίρνει η γραφή του αλλά δεν υπογραμμίζεις τίποτα γιατί δεν γράφει κάτι έξυπνο και πιασάρικο, ούτε φιλοσοφεί και αγορεύει. Περνάει πιο εύκολα όμως τα μηνύματά του, που σε καμία περίπτωση δεν είναι ρηχά.

Ο έρωτας, το σεξ, οι ενοχές, η θλίψη, οι σύγχρονες περίπλοκες σχέσεις των ανθρώπων, οι γκρίζες ζώνες της αμερικανικής κοινωνίας – η κεντρική του θεματολογία.

Βγάζει και συναίσθημα. Περίσσιο και λυτρωτικό για κάθε αναγνώστη. Συμπάσχει με τους ήρωες ο αναγνώστης, παρά τα κουσούρια, τους καταλαβαίνει και τους «χτυπά στην πλάτη».

Ο Φράνζεν είναι αξιέπαινος γιατί δε σταματά να βρίσκει προκλήσεις. Όλο αυτό το παιχνίδι τον εξιτάρει, θέλει να έχει αποδοχή να είναι στο προσκήνιο αλλά και να ξεπερνά τον εαυτό του σε κάθε νέο βιβλίο του. Επόμενο challenge  του η ολοκλήρωση της τριλογίας του “Key to All Mythologies”, που ξεκίνησε με τα εξαιρετικά «Σταυροδρόμια». Δύσκολο εγχείρημα λόγω ηλικίας αφού κοντεύει τα 65 και δεν έχει το χούι που έχουν οι δικοί μας ευπώλητοι (και οι εκδοτικοί τους βεβαίως βεβαίως) να βγάζουν κάθε χρόνο βιβλίο. Αντίθετα είπαμε, το δουλεύει πολύ και καλά το θέμα, περισσότερο από όσο θα έπρεπε. Είναι όμως τελειομανής και διψάει για υστεροφημία. Παίζει εκ τους ασφαλούς και ίσως μόνος του, αφού στο διαμέτρημά του δεν υπάρχει άλλος εν ζωή Αμερικανός πεζογράφος. One man show, λοιπόν, και αναμένοντας το νέο του show να πω απλά και με μία φράση: Θετικότατο το ισοζύγιο για τον Φράνζεν. Τελεία.

Τα έργα μιλάνε, όχι τα λόγια

ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙΑ

23 Δεκεμβρίου 1971: Στο Σικάγο προβλέπεται έντονη κακοκαιρία. Ο Ρας Χίλντεμπραντ, αναπληρωτής πάστορας σε μια φιλελεύθερη εκκλησία των προαστίων, είναι σχεδόν έτοιμος να διαλύσει τον γάμο του στον οποίο πλέον δε βρίσκει χαρά – εκτός αν τον προλάβει η σύζυγός του Μάριον, η οποία επίσης έχει τη δική της μυστική ζωή.
Ο μεγαλύτερος γιος τους, ο Κλεμ, επιστρέφει από το κολέγιο, πυρπολημένος από ηθική απολυτότητα και έχοντας προβεί σε μια ενέργεια που θα τσακίσει τον πατέρα του. Η αδελφή του Κλεμ, η Μπέκι, το πλέον δημοφιλές κορίτσι στην τάξη της, γυρίζει την πλάτη της σε ό,τι ήξερε και εντάσσεται στην αντικουλτούρα της εποχής, ενώ ο ιδιοφυής μικρότερος αδελφός, Πέρι, που πουλάει ναρκωτικά σε μαθητές γυμνασίου, αποφασίζει να γίνει καλύτερος άνθρωπος. Καθένας από τους Χίλντεμπραντ αναζητά μια μορφή ελευθερίας που καθένας από τους υπόλοιπους μπορεί να του στερήσει.
Τα μυθιστορήματα του Τζόναθαν Φράνζεν διακρίνονται για τους αξέχαστους χαρακτήρες τους και για τις οξυδερκείς παρατηρήσεις τους πάνω στη σύγχρονη αμερικανική πραγματικότητα. Στα Σταυροδρόμια ο Φράνζεν διερευνά την ιστορία μιας γενιάς. Με το χαρακτηριστικό του χιούμορ και τη σύνθετη σκέψη του, αλλά με ακόμα μεγαλύτερη ζεστασιά, δημιουργεί έναν κόσμο που τον νιώθουμε τόσο οικείο. Με συγγραφική μαεστρία, οι οπτικές των πρωταγωνιστών εναλλάσσονται, ενώ το συγκρατημένο σασπένς κλιμακώνεται στην ιστορία μιας οικογένειας από τις Μεσοδυτικές Πολιτείες των ΗΠΑ σε μια καθοριστική στιγμή ηθικής κρίσης. Το χάρισμα του Τζόναθαν Φράνζεν να συνδέει τη μικρογραφία με την ευρύτερη εικόνα της πραγματικότητας είναι πιο εμφανές από ποτέ. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).

ΑΓΝΗ

Η νεαρή Πιπ Τάιλερ δεν ξέρει ποια είναι. Ξέρει ότι το πραγματικό της όνομα είναι Αγνή, ότι έχει φορτωθεί μ’ ένα φοιτητικό δάνειο 130.000 δολαρίων, ότι κάνει παρέα με αναρχικούς στο Όκλαντ και ότι η σχέση της με τη μητέρα της είναι καταστροφική. Αλλά δεν έχει την παραμικρή ιδέα ποιος είναι ο πατέρας της, γιατί η μητέρα της επέλεξε μια απομονωμένη ζωή με ένα επινοημένο όνομα, και πώς θα καταφέρει κάποτε να αποκτήσει μια φυσιολογική ζωή.

Και τότε εμφανίζεται ένας Γερμανός ακτιβιστής που οδηγεί την Πιπ στα άδυτα του Εγχειρήματος Ηλιόφως, μιας οργάνωσης που χειρίζεται τα μυστικά του κόσμου, συμπεριλαμβανομένου του μυστικού της καταγωγής της Πιπ. Η οργάνωση αυτή είναι γέννημα του Αντρέας Βολφ, ενός χαρισματικού προβοκάτορα που έγινε πασίγνωστος ύστερα από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Ο Αντρέας γοητεύεται από την Πιπ για λόγους ακατανόητους σ’ εκείνη και η ένταση των δικών της συναισθημάτων απέναντί του ανατρέπει τις συμβατικές απόψεις της για το καλό και το κακό.

Ο Τζόναθαν Φράνζεν εμπνεύστηκε έναν κόσμο πρωτότυπων χαρακτήρων -Καλιφορνέζων και Ανατολικογερμανών, καλών και κακών γονιών, δημοσιογράφων και leakers- και ακολουθεί τα βήματά τους μέσα σε χώρους σύγχρονους, όπως το Διαδίκτυο, αλλά και αρχαίους, όπως ο πόλεμος μεταξύ των φύλων.

Ο Τζόναθαν Φράνζεν, ένας από τους μεγαλύτερους λογοτέχνες της εποχής μας, επιστρέφει με το προκλητικότερο μυθιστόρημά του! (Από την παρουσίαση της έκδοσης)

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Η Πάτι και ο Γουόλτερ Μπέργκλαντ ήταν υποδειγματικό ζευγάρι. Εκείνος, δικηγόρος με περιβαλλοντικές ανησυχίες, πήγαινε στη δουλειά του με το ποδήλατο και ήταν αφοσιωμένος στην οικογένειά του. Εκείνη, τέλεια σύζυγος και μητέρα, ανακύκλωνε τις μπαταρίες, νοιαζόταν για την υγιεινή διατροφή και για τη γειτονιά τους. Οι Μπέργκλαντ ήταν από αυτούς που κάνουν τον κόσμο λίγο καλύτερο.
Τι τους συνέβη ξαφνικά; Γιατί ο γιος τους πήγε να μείνει στους διπλανούς τουςμ που είναι φανατικοί Ρεπουμπλικάνοι; Γιατί ο Γουόλτερ άρχισε να δουλεύει για τις μεγάλες εταιρείες εξόρυξης άνθρακα και η Πάτι να συμπεριφέρεται σαν έξαλλη μαινάδα μπροστά στους έκπληκτους γείτονές της;
Ο Τζόναθαν Φράνζεν των θρυλικών ΔΙΟΡΘΩΣΕΩΝ υπογράφει μια κωμικοτραγική ιστορία για τους πειρασμούς της ελευθερίας, την εύθραυστη ασφάλεια των προαστίων, το εφηβικό πάθος, τους συμβιβασμούς της μέσης ηλικίας, το βάρος τού να αποκτάς εξουσία. Και καθώς παρακολουθεί τις αγωνιώδεις προσπάθειες των ηρώων του να προσαρμοστούν σ’ έναν κόσμο που τους μπερδεύει όλο και περισσότερο, συνθέτει μια εύστοχη, ειρωνική και συγκινητική τοιχογραφία της ίδιας της εποχής μας. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Και για το τέλος:

ΑΤΑΚΑ ΚΑΙ ΕΠΙΤΟΠΟΥ

Είμαι αλλεργικός σε φράσεις που περιέχουν οτιδήποτε το αμερικάνικο. Δεν μου αρέσει για παράδειγμα ο όρος “αμερικάνικη λογοτεχνία”, δεν μου αρέσει ο όρος “αμερικάνικο όνειρο”.

Δεν μπορείς να φανταστείς πόσος χρόνος ξοδεύεται στην Αμερική, μόνο και μόνο για να κουρεύουμε το γκαζόν… Εάν είχαμε μία άλλη εικόνα για το τι σημαίνει ιδανικό σπίτι, θα μπορούσαμε πολλά σπουδαιότερα πράγματα, αντί να κουρεύουμε το γκαζόν. 

Μπορούμε να δούμε ένα καλό κείμενο και στην έκθεση ενός μικρού μαθητή. Αν ο συγγραφέας λέει κάτι με τρόπο που σε πείθει ότι αυτό είναι αληθινό για τον ίδιο, τότε αυτός είναι ένας καλός συγγραφέας και το κείμενό του είναι ένα καλό κείμενο. Καλό κείμενο είναι η αλήθεια ενάντια στο ψέμα.

Είμαι λίγο σαν η πόρνη του αναγνώστη. Επειδή εγώ δεν έχω υπομονή, προσπαθώ να μη γράφω βιβλία που προκαλούν ανυπομονησία στον αναγνώστη.

Κάθε τι καλό που κάνεις τώρα αποτελεί αναμφίβολα ένα εμπόδιο ενάντια στο θερμότερο μέλλον, αλλά αυτό που πραγματικά έχει νόημα είναι πως είναι κάτι καλό που γίνεται σήμερα. Όσο έχεις κάτι να αγαπάς, θα έχεις και κάτι για να ελπίζεις.

[Πηγή φωτογραφίας: altitude.gr]

[Τόλης Αναγνωστόπουλος – Ας γνωριστούμε]