«Ταινία ‘Rosetta – Ροζέτα’, των Αδελφών Νταρντέν», γράφει η Ρόρη Μάτη

Οι Βελγικής καταγωγής Αδερφοί Νταρντέν (Ζαν- Πιέρ και Λυκ) είναι κινηματογραφιστές της γενιάς μου. Λίγα χρόνια μεγαλύτεροι μου, γεννημένοι κι αυτοί τη δεκαετία του ’50.

Οι ταινίες τους θεωρώ πως είναι αυστηρά σινεφίλ. Πολύ εγκεφαλικές, υπαρξιακές, χωρίς μουσικό background, με μια ανήσυχη κάμερα που στοχεύει τις πλάτες των πρωταγωνιστών ή κοντινά ζουμ στα πρόσωπά τους, χωρίς ανοιχτά πλάνα, έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν τη δική τους σχολή και να αποδείξουν πως ο ευρωπαϊκός κινηματογράφος εξακολουθεί να δημιουργεί σπουδαίες ταινίες.

Έχω δει όλες τους τις ταινίες. Τις περισσότερες στη μεγάλη οθόνη. Χτες βράδυ ξαναείδα στην ΕΡΤ2 μία από τις βραβευμένες τους ταινίες στις Κάννες, τη “Ροζέτα”, παραγωγής 1999, που είχε πάρει τον Χρυσό Φοίνικα, καθώς είχε βραβευτεί επίσης για τον Α’ γυναικείο ρόλο, η νεαρή πρωταγωνίστρια Έμιλι Ντεκέν.

Ο όρος “σκληρή ταινία” νομίζω παίζει ανάλογα με την οπτική του θεατή. Για πολλούς,  σκληρές ταινίες θεωρούνται ταινίες δράσης με κραυγαλέες σκηνές βίας, με φόνους και άφθονο αίμα-κέτσαπ .Για άλλους, σκληρές ταινίες είναι αυτές που με απόλυτο ρεαλισμό βγάζουν στην επιφάνεια μπερδεμένους ψυχικούς κόσμους, αδιέξοδες καταστάσεις, σκληρότητα για την επιβίωση ή για τον επιούσιο με τέλος “αξεκαθάριστο” ή χωρίς καθόλου τέλος.

Μια τέτοια ταινία είναι η “Ροζέτα”, που αφορά μια έφηβη… “δίχως στέγη, δίχως νόμο” (άλλη σπουδαία ταινία επίσης).

Η έφηβη Ροζέτα ζει σε προάστιο, σε μια περιοχή με ενοικιαζόμενα τροχόσπιτα. Πατέρας δεν υπάρχει και ούτε γίνεται όποια αναφορά σ’ αυτόν. Ζει με την αλκοολική μητέρα της,  που εξασφαλίζει το αλκοόλ πουλώντας το κορμί της-ερείπιο σε όποιον τύχει, κυρίως στους γείτονες διπλανών τροχόσπιτων. Τη Ροζέτα τη γνωρίζουμε από την πρώτη σκηνή να παλεύει με νύχια και με δόντια για μια σταθερή δουλειά που θα της εξασφαλίσει μια ανθρώπινη στέγη, μια ανθρώπινη επιβίωση. Πιάνεται στα χέρια γι’ αυτή τη δουλειά. Αναγκάζονται να την βγάλουν σηκωτή από το χώρο εργασίας που τον θεωρεί κατάκτηση και κατοχύρωσή της ταυτόχρονα.

Κάθε μέρα κρύβει τις γαλότσες της και φορά τα καθαρά μποτάκια της, διασχίζει τη λεωφόρο και αρχίζει το κυνήγι για δουλειά, για μια οποιαδήποτε δουλειά. Βάζει δολώματα σε ένα βάλτο και πιάνει ψάρια χωρίς να σηματοδοτείται πουθενά στην ταινία αν τα ψάρια είναι για διατροφικές ανάγκες. Συχνά διπλώνεται στα δυο από πόνους στην κοιλιακή χώρα. Σου δημιουργείται αρχικά η αίσθηση πως είναι πόνοι δυσμηνόρροιας μιας και ζεσταίνει την κοιλιά της με σεσουάρ για να ανακουφιστεί.

Και τρέχει. Τρέχει όλη την ημέρα. Προσπαθεί με κάθε τρόπο ακόμα και μεταπουλώντας ρούχα να εξασφαλίσει κάποια χρήματα. Ό,τι κάνει το κάνει με μια μανία, με έναν συνεχή πυρετό στις κινήσεις. Είναι τόση η ένταση που σε όλη την ταινία το πρόσωπό της είναι κατακόκκινο και δεν είναι από τη νεανική φρεσκάδα. Η στάση της σε μια καντίνα με βάφλες γίνεται αφορμή να γνωριστεί με τον νεαρό πωλητή  και μέσω αυτού να γνωρίσει και το αφεντικό του.

Και της προσφέρει δουλειά στο παρασκευαστήριο της επιχείρησης. Αντρική δουλειά. Σηκώνει τόνους με τσουβάλια αλεύρι, με τον τρόπο που το αφεντικό της δείχνει για να επιμερίζει το βάρος. Αρχίζει να κάνει όνειρα. Έρχεται πιο κοντά με τον νεαρό πωλητή. Της δείχνει ένα σπίτι, που με λίγη δουλειά και χαμηλό ενοίκιο μπορεί να γίνει το σπίτι που αποζητά.

Φοβερή η σκηνή του “διαλόγου” με τον εαυτό της: -Έχεις δουλειά-έχω δουλειά.-Έχεις σπίτι-έχω σπίτι.-Κάνεις όνειρα-κάνω όνειρα…

Όμως παρ’ όλο το μόχθο και την υπερπροσφορά το αφεντικό την απολύει για να βάλει το γιό του στη δουλειά. Οι ίδιες αντιδράσεις. «Αυτή η δουλειά είναι δική μου και την κάνω σωστά!», κραυγάζει. Αγκαλιάζει ένα τσουβάλι αλεύρι και κρεμιέται απ’ αυτό αρνούμενη να το εγκαταλείψει. Πέφτει με το αφεντικό της στο πάτωμα. Χτυπιέται. Και κείνος της αφήνει ένα παραθυράκι ελπίδας για κάποιο άλλο πόστο, αν κάποιος υπάλληλος φύγει.

Ένα παραθυράκι που την οδηγεί σε ακραίες συμπεριφορές. Οδηγεί τον νεαρό της φίλο στο έλος που βάζει τα δολώματα. Είναι έλος με δίνες που σε ρουφάνε. Έχει ιδία πείρα μιας που η μάνα της, θέλοντας να της ξεφύγει, την είχε απωθήσει με δύναμη και βρέθηκε στο έλος. Μια ακόμη δυνατή σκηνή. «Μαμά βοήθεια. Είναι έλος.» Το επαναλαμβάνει πολλές φορές, ζητά βοήθεια σαν μικρό αβοήθητο παιδί, αλλά πάλι μόνη της καταφέρνει να βγει στην ξηρά.

Σ’ αυτό το έλος οδηγεί τον φίλο της και με τέχνασμα τον ρίχνει μέσα. Στο πίσω μέρος του μυαλού της – η θέση του να μείνει κενή και να προσλάβουν πάλι την ίδια. Οι αντιδράσεις του νεαρού οι ίδιες. Ζητά βοήθεια απεγνωσμένα. Η Ροζέτα απομακρύνεται. Φεύγει. Κάπου όμως λυγίζει. Γυρνά πίσω και τον βοηθά να βγει στη στεριά.

Όμως, μη βλέποντας φως, τον στοχεύει ξανά. Εκμεταλλεύεται την ειλικρίνειά του απέναντί της και τον καρφώνει στο αφεντικό, πως κρυφά κάνει και δικές του βάφλες, που τις πουλά για ατομικό του κέρδος, στην καντίνα. Ακολουθεί το αφεντικό της που τον πιάνει… στα πράσα. Και φυσικά τον διώχνει και αυτοστιγμεί της φορά την ποδιά του και της δίνει την πολύτιμη θέση.

Θα συμφωνήσετε μάλλον στο πόσο σκληρή είναι τελικά αυτή η ταινία. Μέχρι εδώ τουλάχιστον. Και όλα αυτά δοσμένα με τόσο ρεαλισμό, χωρίς περιττούς διαλόγους, χωρίς μια ανάσα για οποιοδήποτε ήπιο έστω συναίσθημα. Η Ροζέτα-killer! H Ροζέτα, αν θέλετε, πρέπει να ζήσει  με όποιο τίμημα, με όποιο κόστος, πρέπει να έχει δουλειά.

Δεν έψαξα αν υπάρχει το τελευταίο μέρος της ταινίας κάπου. Γιατί εδώ υπάρχει τέλος. Ένα τέλος-καθαρμός μα και απίστευτης έντασης. Είναι το τέλος για το τέλος όμως. Δεν αφήνει περιθώριο για όποια συνέχεια, ούτε για όποιους συνειρμούς που θα φέρουν και στον θεατή μια κάποια κάθαρση. Και αυτό το κατατάσσω στα ατού της ταινίας. Ένα από τα πάρα πολλά.

Οι ερμηνείες καταλυτικές. Τρεις είναι η βασικοί ρόλοι. Η Έμιλι Ντεκέν  ως Ροζέτα πήρε βραβείο πρώτου γυναικείου ρόλου στις Κάννες, όπως προανέφερα. Ο Φαμπρίτζιο Ροντζιόνε στο ρόλο  του φίλου-θύματος, εξαιρετικός επίσης. Τον επέλεξαν ξανά οι Νταρντέν για την τελευταία τους ταινία “Δυο μέρες μια νύχτα”(2014) στον ρόλο του συντρόφου τής πρωταγωνίστριας Μαριόν Κοτιγιάρ. Μια ταινία που θυμίζει σαν θέμα την “Ροζέτα”.

Και τέλος τον εκπληκτικό Ολιβιέ Γκουρμέ στον ρόλο του αφεντικού, που δεν λείπει σχεδόν από καμμιά ταινία των Νταρντέν. Εξάλλου στην αμέσως επόμενη ταινία τους “Ο γιός” (2002), που επίσης θα βραβευτεί στις Κάννες, ο Γκουρμέ, με τη σειρά του, θα αποσπάσει το βραβείο Α’ Ανδρικού ρόλου.

 

Ίσως σας αρέσει και

Αφήστε το σχόλιο σας

*

Ας γνωριστούμε

Όσοι αγαπάτε τη γραφή και μ’ αυτήν εκφράζεστε, είστε ευπρόσδεκτοι στη σελίδα μας. Μέσω της γραφής δημιουργούμε, επικοινωνούμε και μεταδίδουμε πολιτισμό. Φροντίστε τα κείμενά σας να έχουν τη μορφή που θα θέλατε να δείτε σε αυτά σαν αναγνώστες. Τον Μάρτιο του 2016 ίδρυσα τη λογοτεχνική ιστοσελίδα «Λόγω Γραφής», με εφαλτήριο την αγάπη μου για τις τέχνες και τον πολιτισμό αλλά και την ανάγκη ... περισσότερα

Αρχειοθήκη