Πριν από 16 χρόνια μας είχε συγκλονίσει. Η πρώτη προβολή της ταινίας έγινε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, σε μια κατάμεστη αίθουσα και στο τέλος οι θεατές ξέσπασαν σε χειροκροτήματα.

Ο σκηνοθέτης Ματιέ Κασοβίτς, μόλις 28 ετών τότε, μας ήταν άγνωστος. Τον γνωρίσαμε όμως μέσα από το συγκλονιστικό του «Μίσος», μια ταινία που δε διστάζει να μιλήσει την ωμή γλώσσα της αλήθειας.

Τόπος, τα προάστια του Παρισιού, οι περιοχές που κατοικούνται κυρίως από μετανάστες. Ένας εβραίος, ένας μαύρος και ένας αλγερινός. Τρεις φίλοι οι οποίοι καθημερινά βιώνουν την απόρριψη και την αστυνομική βία. Ένας φίλος τους ξυλοκοπείται άγρια από αστυνομικούς και βρίσκεται στο νοσοκομείο, να χαροπαλεύει.

Οι τρεις φίλοι περιφέρονται στην πόλη. Ο εβραίος οπλοφορεί, έχει κλέψει το όπλο ενός αστυνομικού. Παρακολουθούν τις ειδήσεις από τις τηλεοράσεις που βρίσκονται στις βιτρίνες των καταστημάτων. Η οργή βράζει μέσα τους, το πιστόλι βρίσκεται στην τσέπη του ενός. Η στιγμή της κατά μέτωπον σύγκρουσης πλησιάζει, όταν μαθαίνουν από την τηλεόραση πως ο φίλος τους στο νοσοκομείο πεθαίνει.

Αλλά ταυτόχρονα μέσα σε λιγότερο από ένα εικοσιτετράωρο, που η “νευρική” κάμερα του Κασοβίτς τους παρακολουθεί, βιώνουν και οι ίδιοι την ωμή βία της αστυνομίας, σε μια σύντομη κράτηση σε τμήμα της περιοχής.

  Μοιραία έρχεται η στιγμή του ξεσπάσματος, η ώρα της εκδίκησης η οποία ξεσπά κατά δικαίων και αδίκων. Στην τελική σκηνή ο οπλισμένος σημαδεύει έναν αστυνομικό. Στο βλέμμα του βλέπουμε μίσος, μόνο μίσος, όχι εναντίον του φυσικού προσώπου που σημαδεύει, αλλά εναντίον ενός συστήματος που τον έχει ρίξει στο περιθώριο, που τον αγνοεί και καμιά φορά τον πυροβολεί! Τώρα, όμως, έχει και αυτός πιστόλι στο χέρι…

Δυστυχώς η ταινία  16 χρόνια μετά την πρώτη της προβολή στη χώρα μας, είναι τραγικά επίκαιρη. Οι εικόνες των εξαθλιωμένων μεταναστών στο κέντρο της Αθήνας, οι επιχειρήσεις σκούπα της αστυνομίας, οι νεκροί στο Αλλοδαπών, οι άθλιοι της πλατείας Βικτωρίας, η δημιουργία στρατοπέδων ανά την Ελλάδα είναι η απάντηση της εξουσίας.

Οι εικόνες της λαμπερής πρωτεύουσας εναλλασσόμενες με τις εικόνες της άλλης, της σκοτεινής της πλευράς, δε διαφέρουν από τις αντίστοιχες που βλέπουμε στην ταινία. Εκεί όπου οι εικόνες του Κασοβίτς αποτυπώνουν την καθημερινότητα των παρισινών προαστίων με εκείνη της λάμψης της γαλλικής πρωτεύουσας. Το πολύβουο κέντρο έρχεται σε αντιπαράθεση με τα ερημωμένα προάστια, τις γειτονιές των «ξένων».

Με τη δύναμη του ντοκιμαντέρ, με την κάμερα να τρέχει στους δρόμους και από πρόσωπο σε πρόσωπο, ο Ματιέ Κασοβίτς, καταδεικνύει τις έντονες διαφορές και την ασφυκτική καθημερινότητα των ανθρώπων που βιώνουν τη μοναξιά της μεγαλούπολης. Την ταξική αλλά και την εθνική μοναξιά. Τα προάστια δε βρίσκονται πίσω από τείχη, αλλά οι άνθρωποι που ζουν εκεί, οι τρεις ήρωες της ταινίας, μοιάζουν σα να βρίσκονται πίσω από τα κάγκελα μιας τεράστιας φυλακής.

Δεν κάνει πλάκα ο Κασοβίτς, ούτε κι όταν προσθέτει λεπτές χιουμοριστικές πινελιές στην ταινία. Απλά είναι οι αναγκαίες ανάσες που χρειάζεται ο θεατής για να αντέχει το άγχος της επερχόμενης σύγκρουσης.

Επειδή η σύγκρουση έρχεται αναπόφευκτα, έρχεται τρέχοντας, το καζάνι βράζει, ο θυμός δεν μπορεί να συγκρατηθεί, η έκρηξη του μίσους θα φτάσει βίαιη, λυτρωτική αλλά καθόλου εκτονωτική. Υπάρχουν πολλά αποθέματα μίσους ακόμη. Τα γεννά το σύστημα της ανισότητας και της αδικίας, η πραγματικότητα των ανθρώπων που άλλοι ζουν στο φως κι άλλοι στο σκοτάδι.  Η έκρηξη δεν έχει σκοπό, δεν ξέρει τι αναζητά, δεν έχει στόχο, είναι αποπροσανατολισμένη. Το μόνο που υπάρχει είναι η εκδίκηση, αυτήν που γεννά τον ματωμένο τελικά, κύκλο του μίσους.

Η κάμερα του Κασοβίτς κινείται και καταγράφει. Η σκηνοθεσία του δε ακολουθεί όποια γνωστή κινηματογραφική σχολή, είναι από μόνη της σχολή, που θα φέρει το βραβείο σκηνοθεσίας στις Κάννες για τον Κασοβίτς.

Είναι μια σκηνοθεσία γεμάτη ξεπετάγματα και «πυροβολισμούς», σαν τις πέτρες που πετούν οι διαδηλωτές. Αιχμηρή σκηνοθεσία υποστηριζόμενη από μια «καθαρή» ασπρόμαυρη φωτογραφία, «κουνημένη» από την ταχύτητα με την οποία παρακολουθεί τα γεγονότα, ιλιγγιώδης και άμεση.

Δε δημαγωγεί ο σκηνοθέτης, αλλά είναι παθιασμένος. Παθιασμένος και σοβαρός. Κι ακόμη αληθινός, προσεκτικός παρατηρητής και γνώστης της κοινωνικής πραγματικότητας, πραγματοποιεί μία κατά μέτωπον επίθεση στη σύγχρονη υποκρισία του δυτικού κόσμου, ο οποίος αφού έζησε επί χρόνια σε βάρος των αποικιών και εξακολουθεί να ζει σε βάρος του τρίτου κόσμου και στέλνει στρατεύματα για «πολεμικό τουρισμό», αρνείται να πληρώσει το τίμημα.

Μόνο που ο πόλεμος μεταφέρεται στο δικό του γήπεδο και το χειρότερο είναι πως ο αντίπαλος διεκδικεί επί ίσοις όροις τη νίκη, και συχνά σκοράρει. Τα παρισινά προάστια του «Μίσους» είναι ένα δείγμα του πολέμου που πραγματοποιείται στις μητροπόλεις του καπιταλισμού.

Η ταινία προάγγελος των εμπρησμών στα γκέτο του Παρισιού, μετά από λίγα χρόνια.

Εκρηκτικοί και οι τρεις περιθωριοποιημένοι πρωταγωνιστές. Ο Βενσάν Κασσέλ, στην πρώτη εμφάνιση σε ρόλο θύτη και θύματος, ο εκρηκτικότερος των τριών. Σπουδαίοι όμως και ο Hubert Kounde και Said Tachmaoui, στον αγώνα όλοι για έναν και ένας για όλους.

«Σημασία δεν έχει η πτώση αλλά η πρόσκρουση». Το μότο της ταινίας «Το μίσος», του Ματιέ Κασοβίτς , προδιαθέτει για το εκρηκτικό φινάλε. Φινάλε που έρχεται με μία λάμψη, τη λάμψη της εκπυρσοκρότησης.

Όσοι την είχαμε δει μας σημάδεψε. Δυστυχώς ο Ματιέ Κασοβίτς δεν είχε συνέχεια. Τον είδαμε αργότερα ως συμπρωταγωνιστή της Τοτού στην ταινία “Αμελί”. Αντίθετα η καριέρα του Βενσάν Κασσέλ εκτινάχθηκε. Ο νεαρός οργισμένος νεαρός του “Μίσους” συμμετείχε και συμμετέχει ακόμα σε παραγωγές και εκτός Γαλλίας άλλες επιτυχημένες, άλλες όχι. Μα καμιά σαν “Το μίσος”.

Η ταινία υπάρχει στο διαδίκτυο με ελληνικούς υπότιτλους.