«Σημείωμα Μνήμης», γράφει η Μαρία Πανούτσου

Ήτανε Φθινόπωρο τότε πού ήρθανε 

στην μικρή μας πολιτεία.

Στήσανε το μεγάλο τους τσαντίρι στην πλατεία

 κι ένας  από το μπουλούκι που φορούσε

 μια μπλε ναυτική φανέλα

και ήταν μαλλιαρός σαν πίθηκος

μας είπε πως οι παραστάσεις

θ’ αρχίζανε την Κυριακή. [1]

Μεσημέρι  έκατσα  να γράψω.

Η δεκαετία  ‘80  με ‘90  θα πρέπει να ήταν η πιο δημιουργική  περίοδος της ζωής μου. Λέω θα πρέπει γιατί  πολλά σημαντικά έχουν συμβεί και πριν και μετά από την δεκαετία αυτή. Όμως με μια συνέχεια και με τα χαρακτηριστικά της μη αμφισβήτησης,  μιας υπόγειας ροής, αλλά και της απόλυτης αποφασιστικότητας,  καθώς και η παντελής έλλειψη όποιου φόβου, μα και της  ψυχικής διάθεσης για επαφή και γνωριμία με τον άλλον, τους άλλους,  δεν νομίζω να  έχει υπάρξει άλλη  παρόμοια περίοδος στη ζωή μου.

Τότε  είναι που γνώρισα  και τον  συγγραφέα Σωτήρη Πατατζή, που με τίμησε με την φιλία του και  τον χρόνο που βρήκαμε   για να ανταλλάξουμε σκέψεις,  ανησυχίες,  ελπίδες και  απόψεις,  λίγο ξεχασμένος τώρα πια,  αλλά  θεωρώ  ότι είναι από τους  σημαντικούς συγγραφείς της σύγχρονης  ελληνικής  πεζογραφίας.  Τα θεατρικά του έργα με οδήγησαν κοντά του και  έτσι έμαθα και για  το σύνολο του έργου του. Μάλλον θα ήθελα να ανεβάσω  κάποια από τα έργα του (δεν θυμάμαι πώς ακριβώς έγινε η πρώτη συνάντηση, με πια αφορμή) και έτσι έφτασα κοντά του. Εκείνον τον καιρό ήμουν προσανατολισμένη προς το ανέβασμα  του Νεοελληνικού θεατρικού έργου και  μελετούσα και έψαχνα. Πολλά  δεν έγιναν από όσα προγραμμάτιζα,  καθώς  οι ανάγκες οι εκφραστικές, οι οικονομικές αλλά και οι ερευνητικές, με οδηγούσαν σε αλλά μονοπάτια.

Στην βιβλιοθήκη μου,  που είναι ολόκληρο το σπίτι πια, τα βιβλία που προέρχονται από  ανθρώπους που γνώρισα προσωπικά έχουν μια διαφορετική συναισθηματική αξία, πέρα από την άξια του ίδιου τους του έργου.  Το αφιέρωμα  σε δύο του βιβλία, στο  Χάος  και στην Μεθυσμένη Πολιτεία,   με κρατούν  σε επαφή  μαζί του και ας έχει φύγει  από τον κόσμο τούτο, το 1991. Όταν τον γνώρισα θα πρέπει να ήταν γύρω στα 68  του χρόνια.

Βρίσκουμε πολλά  χαρακτηριστικά στην γραφή του Σωτήρη  Πατατζή  με τα  της  Ελλάδας  του ‘40 με ’80,  αν και υπάρχει διαφορά 40 χρόνων ανάμεσα  στις δυο δεκαετίες,  ακόμη  η μάτια και  οι αρχές  και οι προσεγγίσεις  στη ζωή, δεν ήταν πολύ διαφορετικές, έτσι λοιπόν όπως και άλλοι συγγραφείς Έλληνες  της ιστορικής εκείνης περιόδου,  έχουν πολλά στοιχεία όμοια  στην γραφή τους, που όμως με  μια προσεχτική ανάγνωση, διακρίνεις  τις προσωπικές τους πινελιές. Αν συγκρίνω  την γνωριμία μου με τον Σωτήρη Πατατζή με αυτή με τον Γιάννη Σκαρίμπα,  σίγουρα  η  επαφή με τον Γιάννη Σκαρίμπα ήταν πολύ πιο έντονη, δραματική, σχεδόν εφιαλτική, απόκοσμη,  και πολύ πιο  ρεαλιστική, σύγχρονη,  απτή,  αυτή με τον  Σωτήρη Πατατζή. Αναφέρομαι βέβαια  στα σημάδια που άφησαν και οι δύο  σε μένα και όχι στην ίδια  την επαφή.

Στο έργο  του   Σωτήρη Πατατζή υπάρχει  το στοιχείο  της ελληνικότητας, των αναφορών σε  ιστορικά γεγονότα και  κοινωνικές καταστάσεις και στην περιγραφή των  χαρακτήρων  των Ελλήνων της τότε εποχής, που αναδιαμορφώνονταν  από τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες και -όπως λέει και ο ίδιος- δεν ήθελε κανείς να είναι ήρωας, οι περιστάσεις τους έκαναν να υπερβαίνουν   τις δυνατότητές τους  και να γίνονται  ήρωες  για να επιβιώσουν.  Τόσο απλά είναι τα πράγματα.

Δεν ξέρω αν η γραφή  του  ή η τότε  εποχή με συγκινεί,  μια και είναι και η δική μου εποχή,  αν και πολύ νεότερη, γι’ αυτό  βίωσα και βιώνω  την ανατροπή των προσδοκιών μας, κάτι που ο ίδιος -μεγαλύτερος στην ηλικία-  το γλίτωσε. Νομίζω και τα δυο – και η εποχή  που είχαμε πολλές  προσδοκίες για το μέλλον  του κόσμου τούτου και ο ίδιος ως άνθρωπος. Και  βέβαια, η σχέση που είχε με το θέατρο, την γραφή, την ιστορία.

Σωτήρης Πατατζής.

Σκεφτόμουν πόσο σημαντική είναι  τελικά  η γραφή και η γλώσσα για τον πολιτισμό. Πώς  θα γνώριζαν οι  επόμενοι  για μια εποχή και γεγονότα που δεν  υπήρξαν καν οι ίδιοι εν ζωή,  τι έγινε, τι έκαναν  οι πρόγονοί  τους,  τι συνέβαινε σε αυτόν το τόπο  και στον κόσμο όλο, αν δεν είχαν γράψει, αν δεν είχαν αφοσιωθεί και καταθέσει τη δική τους  ματιά στα γεγονότα οι «γραφιάδες». Πέρα από  την πληροφορία, την γνώση  είναι και η προσωπική επικοινωνία του  συγγραφέα με τον χρόνο.

Δεν μπορώ να μην αναφέρω σε αυτό το  Σημείωμα Μνήμης τον Μίμη Φωτόπουλο, φίλο και  άνθρωπο  που υπήρξε πολύ κοντά στον Σωτήρη Πατατζή για προσωπικούς, κοινωνικούς  και  καλλιτεχνικούς λόγους.

Και αυτό, όχι μόνο γιατί με την μορφή του, ο  Μίμης Φωτόπουλος, δάνεισε  απλόχερα και εκφραστικά και προσωποποίησε  τα  χαρακτηριστικά  του Έλληνα της εποχής εκείνης, αλλά  κυρίως για το ήθος του και  την πνευματικότητά  του, του ηθοποιού. Ο Δον Καμίλο, έργο  του Σωτήρη Πατατζή,  που ερμήνευσε τον κεντρικό ήρωα  ο Μίμης Φωτόπουλος,  μας  δίνει κάτι από την εποχή  των δυο ανδρών. Κυρίως  αξίζει η κριτική ματιά  του συγγραφέα  στο κοινωνικό  γίγνεσθαι.  Οι καθημερινοί άνθρωποι  και η ευθύνη που τους βαραίνει για  τη διαμόρφωση της καθημερινότητας  είναι  το μοτίβο στο έργο  του συγγραφέα.

Σκοτείνιασε, αύριο πάλι.

Αθήνα 2022


[1] Σωτήρης  Πατατζής, απόσπασμα από το έργο του Μεθυσμένη Πολιτεία.

Σωτήρης Πατατζής – Δον Καμίλο (1982 ) ΕΡΤ

Σωτήρης Πατατζής 


[Μαρία Πανούτσου – Ας γνωριστούμε]

Ίσως σας αρέσει και

Αφήστε το σχόλιο σας

*

Ας γνωριστούμε

Όσοι αγαπάτε τη γραφή και μ’ αυτήν εκφράζεστε, είστε ευπρόσδεκτοι στη σελίδα μας. Μέσω της γραφής δημιουργούμε, επικοινωνούμε και μεταδίδουμε πολιτισμό. Φροντίστε τα κείμενά σας να έχουν τη μορφή που θα θέλατε να δείτε σε αυτά σαν αναγνώστες. Τον Μάρτιο του 2016 ίδρυσα τη λογοτεχνική ιστοσελίδα «Λόγω Γραφής», με εφαλτήριο την αγάπη μου για τις τέχνες και τον πολιτισμό αλλά και την ανάγκη ... περισσότερα

Αρχειοθήκη