“Περί Ψυχής και λοιπών γραμμαρίων”, γράφει η Κατερίνα Ευαγγέλου-Κίσσα

21 γραμμάρια. Τόσο είπε ένας επιστήμων [1], κατόπιν έρευνας, ότι ζυγίζει η ψυχή μας. Και εγέρθηκαν του κόσμου τα ερωτηματικά και οι αντιδράσεις, βασισμένα σε διαφορετικές παραδοχές και πεποιθήσεις το καθένα.

Κύρια απορία όλων των ανθρώπων ήταν, είναι και θα είναι ΑΝ υπάρχει η ψυχή και δευτερευόντως ΤΙ είναι η ψυχή, ή μήπως το ανάποδο, ώπα, μισό να το σκεφτώ… χμ… δεν ξέρω, λειτουργεί κάπως σαν το αυγό με την κότα [2] όλο αυτό μάλλον. Τελοσπάντων, μ’ όποια σειρά και να το πιάσουμε το θέμα, η απορία παραμένει, τουλάστιχον [3]όσο δεν γίνεται αποδεκτή μία καθολική απάντηση καθολικά από όλους, αμήν και βοήθειά μας.

Εντύπωση μου κάνει πάντως πώς και οι αρχαίοι ημών πρόγονοι, που για όλα τα σημαντικά είχαν κι από έναν θεό ή ημίθεο να τα κουμαντάρει, έκαναν την ψυχή ξεπαρεού [4]. Βέβαια αντίληψη και θέση είχαν. Θέση είπα; Γράψτε άκυρο. Θέσεις να δουν τα μάτια σας! Πολλές. Τρελλή ποικιλία, όρεξη να ‘χεις να διαλέγεις. Ε, ναι, τόσους φιλοσόφους και στοχαστές, τσάμπα τους είχαμε;

Στην ελληνική γραμματεία η λέξη «ψυχή» απαντάται πρώτη φορά στον Όμηρο [5] και μάλιστα για συγκεκριμένες περιπτώσεις. Ειδικότερα, λοιπόν, η «ψυχή» σχετίζεται πάντα με τον άνθρωπο και παρουσιάζεται είτε ως κάτι που κινδυνεύει να χάσει ο πολεμιστής στη μάχη, είτε ως κάτι που μετά τον θάνατο του σώματος μεταβαίνει στον κάτω κόσμο, βλέπε Άδη. Εκεί, στον Άδη ντε, η ψυχή ονομάζεται επίσης «εἴδωλον», επειδή διατηρεί τη μορφή και την προσωπικότητα του εκλιπόντος, αλλά βρίσκεται σε μια εξαιρετικά υποβιβασμένη κατάσταση (Πώς λέμε κόλαση; Έτσι!). Μερικές ψυχές, ωστόσο, έχουν την τύχη να πάνε στα Ηλύσια Πεδία (παράδεισος, λέμε, χλιδή!), όπου την περνάνε μέγκλα [6], εσαεί αθάνατοι, πίνοντας κοκτέιλ νέκταρ [7] σε χρυσά ποτήρια και κάνοντας πλακίτσα με τα κολλητάρια τους τούς θεούς του Ολύμπου!  Να χαίρεσαι να πεθαίνεις!

Βέβαια, οφείλω να ομολογήσω, πως από το λίγο ψαχούλεμα που έκανα, κατέληξα στο συμπέρασμα πως ε-πι-τέ-λους δεν είχαν οι δικοί μας αρχαίοι την πρωτιά για τις θεωρίες συνομωσίας… με συγχωρείτε, για τα περί ψυχής ήθελα να πω. Η ιδέα ότι υπάρχει ένα…  τμήμα να το πω (;) του ανθρώπου που ζει μετά τον θάνατο του σώματος, συμπεριλαμβάνεται στις αρχαιότερες εκδηλώσεις της θρησκευτικότητας του ανθρώπου. Μάλιστα, ο ανθρωπολόγος Έντουαρντ Μπάρνετ Τέιλορ [8] υποστήριξε με τη θεωρία του ανιμισμού [9]  ότι οι προϊστορικές αντιλήψεις περί επιβίωσης ενός αόρατου μέρους του ανθρώπου κατά τον θάνατο υπήρξε η γενεσιουργός αιτία της ίδιας της θρησκείας. Εντάξει, τον λάτρεψα τον τύπο! Για παράδειγμα, η τοποθέτηση προσωπικών αντικειμένων στους τάφους ήδη από την παλαιολιθική εποχή έχει ερμηνευτεί από τους επιστήμονες ως εξοπλισμός για το ταξίδι στον κόσμο των νεκρών. Πιάσε μετά και βάλε, Μεσοποτάμιοι, Αιγύπτιοι, Κινέζοι, οι θ’κοί  μας [10] και έπονται οι Ιουδαίοι και οι Χριστιανοί. Γουστάρετε;

Μη σας πολύ-παιδεύω, μία παραδοχή κοινή υπάρχει για την ψυχή, ότι είναι κάτι που έχουμε εμείς οι ζωντανοί και που το χάνουμε άπαξ και τα τινάξουμε τα πέταλα [11]. Τώρα, βέβαια, στους «ζωντανούς» άλλοι μετράνε μόνο τους ανθρώπους ως έχοντες ψυχή, άλλοι τους ανθρώπους αλλά και τα ζώα, κάποιοι τρίτοι τους ανθρώπους, τα ζώα αλλά και τα φυτά, ώσπου, τέλος, είναι και ορισμένοι πολύ large [12] που λένε πως μέχρι και τα χαλίκια στον Άρη [13] ψυχούλα έχουνε κι αυτά μωρέ-μωρέ. Ως εδώ καλά; Ωραία!

Στο τι μέλλει γενέσθαι μετά το φευγιό της ψυχής από το σώμα, δεν το ‘παμε, το ‘παμε; Ε, εντάξει, μη φανταστείτε, άλλες τόσες παραδοχές, εξηγήσεις, εικασίες, φαντασίες και ούτω καθεξής. Άλλοι λένε πως η ψυχή ενώνεται με το Θείο, με τον Δημιουργό της. Άλλοι πως περνάει σε άλλη μορφή –μετενσαρκώνεται, για να το πω και επιστημονικά- και ξαναζεί σε άλλο σώμα, οπότε από άνθρωπος μπορεί να βρεθείς κόκορας σε κοτέτσι στα Μέγαρα. Μια χαρά! Άλλη πως κάνει ένα πουφφφ! και πάει και χάνεται και εξατμίζεται σαν σταγόνα ύδατος καταμεσής στη Σαχάρα. Τι να πω παιδιά, πολλές οι εκδοχές, ό,τι του κουμπώνει του καθενός κρατάει. Ένα είναι το σίγουρο. Άπαξ και πεθάνουμε, το σαρκίο μας στάχτη και burberry [14], που λέει κι ένας φίλος μου. Πώς να σας το πω ευγενικά, μη σας τρομάξω κιόλας… Χώμα, σκουλήκια, αποσύνθεση, πάει και δεν γυρνάει, τέλος, δεν υπάρχει, λιώνει, πάπαλα δεν ματαφτιάχνεται, πώς το λένε πια, με σκάσατε! Σώμα γιόκ! [15]

Μέχρι στιγμής μιλούσαμε έχοντας, εμμέσως πλην σαφώς, δεχτεί ότι υπάρχει ψυχή. Έλα μου όμως που υπάρχουν και εκείνοι που δεν πιστεύουν πως υπάρχει ψυχή. Σου λέει ο άλλος ο άνθρωπος, τρανός νευροεπιστήμονας, [16]  σπουδαγμένος μέχρι αηδίας, ότι όλα είναι λειτουργίες του εγκεφάλου, δεν υπάρχει ούτε αγάπη, ούτε ψυχή, ούτε μετά θάνατον ζωή, ούτε Θεός, σιχτίρ δηλαδή πια! Ντάξ, δε λέω, έχει τα δίκια του, αλλά μην τα ισοπεδώνουμε ντιπ [17] όλα! Στο φινάλε, στον λόγο υπάρχει και αντίλογος. Αν και δεν έχω παράπονο, κύριος, σου λέει, εντάξει εγώ δεν πιστεύω γιατί δεν μπορώ να αποδείξω επιστημονικά την ύπαρξη της ψυχής, αλλά δεν μπορώ να αποδείξω και το αντίθετο.

Ίσως η ψυχή μας να είναι η ενέργειά μας, αυτό που μας κρατά ζωντανούς. Το θάρρος μας. Το ήθος μας. Η καλοσύνη μας. Το πείσμα μας. Ίσως η ψυχή να είναι η ανάγκη μας να μην χάνουμε αυτούς που αγαπάμε – κάπου πήγαν, θα συναντηθούμε και πάλι. Ίσως είναι η διεκδίκησή μας για ένα μεράδι απ’ το Θεό. Ίσως η ανάγκη μας να πιστεύουμε πως υπάρχει κάτι πάνω και πέρα από εμάς, πως δεν είμαστε μόνο για εδώ, μόνο για τόσο λίγο. Το σίγουρο είναι  πως, όπως κάθε τι, έτσι κι η ψυχή χρειάζεται φροντίδα.

Αχ, μεγάλη κουβέντα πιάσαμε σήμερα! Δεν ξέρω, αυτήν την ψυχή πολλοί την διεκδικούν. Θεοί, δαίμονες, άνθρωποι, το σύμπαν. Και να οι θρησκείες. Και να οι Ιερές Εξετάσεις. [18] Και οι αποτάξεις. Και οι εξαιρέσεις. Και να Κανόνες, Διαθήκες, παρακαταθήκες, Συνθήκες, Εντολές. Και μετά τι; Ενοχές, σύνδρομα, καταθλίψεις, πταίσματα, αμαρτίες, φόβος. Μα και αγώνας, πείσμα, όραμα, πίστη, μεταμέλεια, μετάνοια, ελπίδα. Και πόλεμοι. Πολλοί οι πόλεμοι ρε παιδιά. Πού στην ευχή κολλάνε με την ψυχή τόσοι πόλεμοι; Και γιατί όλα αυτά; Μα για τη σωτηρία της ψυχής, που είναι πολύ μεγάλο πράγμα. [19] Για ένα κομμάτι παράδεισο, ας είναι και σε μια γωνία στριμωχτά. Γιατί πώς να την αντέξεις τόση μοναξιά σ’ ένα άδειο σύμπαν κάνοντας κύκλους γύρω από την ανυπαρξία σου;…


[1] Duncan MacDougall (doctor): ο γιατρός Ντάνκαν ΜακΝτούγκαλ του Haverhill της Μασσαχουσέττης πήρε ως δεδομένο ότι η ψυχή έχει υλική υπόσταση και ως εκ τούτου έχει μάζα. Συνεπώς το βάρος της ψυχής μπορούσε να μετρηθεί. Το ότι η ψυχή του ανθρώπου εγκαταλείπει το σώμα την στιγμή του θανάτου ήταν κάτι ευρέως διαδεδομένο πριν τον 20ο  αιώνα, αλλά το ότι η ψυχή έχει μάζα που μπορεί να μετρηθεί και μάλιστα να γίνει αντικείμενο πειράματος, έγινε για πρώτη φορά από τον MacDougall το 1907. (πηγές: Wikipedia.org, artofwise.gr)

[2] «Η κότα έκανε το αυγό ή το αυγό την κότα;»: γρίφος λογικής, απαντάται σε πολλές κοινωνίες παγκοσμίως.

[3] Τουλάστιχον: εσκεμμένο σαρδάμ της λέξης ‘τουλάχιστον’. Η λέξη ‘σαρδάμ’ προέρχεται από τον αναγραμματισμό του επωνύμου του ηθοποιού και σκηνοθέτη Αχιλλέα Μαδρά (1875-1972), ο οποίος σατιρίζοντας τη συνήθειά του να μπερδεύει τα λόγια του καθώς μιλούσε, διάβασε ανάποδα (από δεξιά προς αριστερά) τα γράμματα του επωνύμου του και δημιούργησε τη λέξη σαρδάμ, που σημαίνει την λανθασμένη εκφορά λέξεων από έναν ομιλητή, κατά την οποία προφέρει λέξεις που δεν υπάρχουν -δημιουργώντας τις συνήθως από αναγραμματισμό των λέξεων που θέλει να πει- ή χρησιμοποιεί άλλες αντί άλλων. (πηγή: wiktionary.org)

[4] Ξεπαρεού: στην αργκώ σημαίνει «φύγε από ‘δω, πάρε δρόμο». Η λέξη χρησιμοποιείται για να δείξουμε πως κάποιον ή κάποιους δεν τους συναναστρεφόμαστε, δεν τους κάνουμε παρέα.

[5] Όμηρος: αρχαίος έλληνας ποιητής, που φέρεται να είναι ο δημιουργός των ποιητικών κειμένων της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, από τα πρώτα κείμενα της Ιστορικής περιόδου της αρχαίας Ελλάδας, γνωστά ως «Ομηρικά Έπη».

[6] Μέγκλα: στην αργκώ σημαίνει κάτι το πολύ καλό, το άριστο. Μάγκικη έκφραση που πιθανά προέρχεται από το αγγλικό «Made in England».

[7] Νέκταρ: στην ελληνική μυθολογία, το ποτό των θεών του Ολύμπου.

[8] Έντουαρντ Μπάρνετ Τέιλορ: Άγγλος ανθρωπολόγος, ο οποίος επινόησε τον όρο ανιμισμός (η πίστη στην ατομική ψυχή ή anima όλων των πραγμάτων, ακόμη και των δέντρων και των βουνών), τον οποίο θεώρησε ως πρώτη φάση της εξέλιξης των θρησκειών. (πηγή: Wikipedia.org)

[9] ανιμισμός: από το λατινικό animus, που σημαίνει ψυχή.

[10] θ’κοι (μας): θεσσαλιώτικος γλωσσικός ιδιωματισμός της λέξης ‘δικοί’ (μας).

[11] Τα τίναξε τα πέταλα: στην αργκώ, φράση που χρησιμοποιούμε μεταφορικά για κάποιον που απεβίωσε. Τα λουλούδια αποτελούνται από πέταλα, τα οποία, όταν το άνθος αρχίζει να μαραίνεται, τινάζονται και πέφτουν… (πηγή: «Γιατί το λέμε έτσι», βιβλίο της Αλεξίας Κιουρτσίδου, έκδοση από τον Δημοσιογραφικό Οργανισμό Λαμπράκη)

 [12] large: επιθετικός προσδιορισμός στα αγγλικά, σημαίνει μεγάλος.

[13] Άρης: πλανήτης του Ηλιακού μας Συστήματος. Ονομάζεται και ερυθρός πλανήτης, εξαιτίας του χρώματος που παρουσιάζει η επιφάνειά του.

[14] Στάχτη και burberry: η αρχική έκφραση είναι «στάχτη και μπούρμπερη», όπου μπούρμπερη (ή πούλβερη) είναι η σκόνη, το αλεύρι ή κατά άλλους η πυρίτιδα. Το burberry αναφέρεται στο γνωστό αγγλικό οίκο μόδας και ουσιαστικά χρησιμοποιείται εδώ σαν λογοπαίγνιο – αν διαβαστεί με φωνητική ορθογραφία, ακούγεται «μπούρμπερη». Η έκραση «στάχτη και μπούρμπερη» δηλώνει κυρίως αδιαφορία, ή σημαίνει πως όλα καταστράφηκαν.

[15] Σώμα γιόκ: έμμεση αναφορά στη γνωστή στο λαό μας φράση «Μάλτα γιόκ», που στα τούρκικα σημαίνει «δεν υπάρχει Μάλτα» και σύμφωνα με όσα γράφει ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Τάκης Νατσούλης στο βιβλίο του «Λέξεις και Φράσεις Παροιμιώδεις» (Εκδόσεις Σμυρνιωτάκης), όταν Τούρκος κυβερνήτης βρέθηκε στην ανάγκη να χαράξει την πορεία του πλοίου για Μάλτα πήγε στη καμπίνα του με τους χάρτες, όπου πριν από λίγο ο καμαρότος τού είχε σερβίρει τον καφέ. Την ώρα που έπινε τον καφέ του, μετακινήθηκε το φλιτζάνι πάνω στον χάρτη και κάλυψε το σημείο όπου βρίσκεται η Μάλτα. Μάταια λοιπόν έψαχνε ο κυβερνήτης να εντοπίσει το νησί και τελικά απελπισμένος έστειλε τηλεγράφημα στην Τουρκία, λέγοντας «Μάλτα γιοκ». Κατά άλλη εκδοχή, το «Μάλτα Γιοκ» το είπε ο τούρκος ναύαρχος Χαϊρεντίν  Μπαρμπαρόσσα, όταν ρωτήθηκε από τον Σουλτάνο εάν κατέλαβε εκείνον τον μικρό βράχο, τη Μάλτα, από φόβο να παραδεχθεί πως έχασε την μάχη.

[16] Αναφορά στον κορυφαίο Έλληνα νευροεπιστήμονα Γιώργο Παξινό. (πηγή: topontiki.gr)

[17] Ντιπ: θεσσαλιώτικος γλωσσικός ιδιωματισμός, σημαίνει ‘εντελώς’.

[18] Αναφορά στην  Ιερά Εξέταση. Γενικός όρος που αναφέρεται στην εκδίκαση από την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία υποθέσεων που αφορούσαν από ανώτερους εκκλησιαστικούς αξιωματούχους μέχρι και ομάδες ή μεμονωμένα άτομα τα οποία βαρύνονταν με την κατηγορία της αίρεσης. Ο όρος μπορεί να αναφέρεται σε Ρωμαιοκαθολικό εκκλησιαστικό δικαστήριο ή άλλο θεσμό με σκοπό την καταπολέμηση και καταστολή των αιρέσεων, σε έναν αριθμό ιστορικών κινημάτων κάθαρσης κατά των αιρέσεων ή στη δίκη συγκεκριμένων ατόμων με την κατηγορία της αίρεσης. Ο θεσμός αυτός είναι πολύ γνωστός λόγω του τρόπου διενέργειας των ανακρίσεων βάσει των οποίων συγκεντρώνονταν στοιχεία για τις δίκες ή ομολογίες, με απάνθρωπα βασανιστήρια. (πηγή: Wikipedia.org)

[19] Έμμεση αναφορά στο τραγούδι «Η σωτηρία της ψυχής», σε πρώτη εκτέλεση από την Άλκηστη Πρωτοψάλτη, σε στίχους Λίνας Νικολακοπούλου και μουσική Σταμάτη Κραουνάκη.

 

Ίσως σας αρέσει και

6 Σχόλια

  • ΠΑΛΑΤΟΥ ΒΟΥΛΑ
    9 Δεκεμβρίου 2016 at 10:31

    υποκλίνομαι στο ταλέντο σας!

  • Μαριάννα Γληνού
    9 Δεκεμβρίου 2016 at 14:32

    Υπάρχει και τούτη η ρήση, σαν απάντηση, “Ψυχή μου, γράφε εσύ τα της ψυχής, με την ψυχή σου. Κι όποιος χορτάσει!”

  • Βάσω Αποστολοπούλου
    9 Δεκεμβρίου 2016 at 17:55

    “Ίσως η ψυχή να είναι η ανάγκη μας να μην χάνουμε αυτούς που αγαπάμε – κάπου πήγαν, θα συναντηθούμε και πάλι. ”
    Από τις βασικότερες αιτίες της πίστης στην ψυχή.
    Από τα καλύτερά σου, Κατερίνα μου, πραγματικά το απόλαυσα – και σαν έκφραση και σαν τοποθετήσεις!
    Συγχαρητήρια και welcome back, “Ό,τι γυρίζει γύρω μας”, μου είχες λείψει!

  • Μάρκος Κωνσταντίνου
    9 Δεκεμβρίου 2016 at 21:25

    19 αναφορές σε πηγές!!! Μιλάμε για πραγματεία! Αυτό με τρελαίνει στην Κατερίνα μας. Σε ένα κειμενάκι τόσο δα συναντάς μια ολιστική προσέγγιση αρκετά σαφής σε ανάλυση, ενώ το χιούμορ και η αργκό που χρησιμοποιεί αγκαλιάζει απαλά και χαριτωμένα τα ρεαλιστικά και επιστημονικά! Σε ευχαριστούμε Κατερίνα …keep going pls!

  • Spiridon Makrigiannis
    10 Δεκεμβρίου 2016 at 14:35

    Ίσως η ψυχή να είναι η ανάγκη μας να μην χάνουμε αυτούς που αγαπάμε – κάπου πήγαν, θα συναντηθούμε και πάλι.
    Γιατί πώς να την αντέξεις τόση μοναξιά σ’ ένα άδειο σύμπαν κάνοντας κύκλους γύρω από την ανυπαρξία σου;…
    Κάθε φορά τινάζουμε τα πέταλα από τα γέλια με τον τρόπο γραφής σου και απολαμβάνουμε το πόσο βαθιά βάζεις το μαχαίρι της ανάλυσης με ένα τρόπο “επιφανειακά” επιφανειακό… Και έρχεσαι να μας προσγειώσεις σε προβληματισμό με μια δυο φράσεις….
    Να τι λατρεύω στα κείμενά σου αυτά…

  • Φανή Τερζόγλου
    12 Δεκεμβρίου 2016 at 01:35

    Είσαι αστείρευτη, χειμαρρώδης και ταλαντούχα!
    Η χαρά του αναγνώστη!
    Συνεχίστε εσείς να γράφεται κι εμείς να διασκεδάζουμε απολαμβάνοντας , τα κείμενα!

Αφήστε το σχόλιο σας

*

Ας γνωριστούμε

Όσοι αγαπάτε τη γραφή και μ’ αυτήν εκφράζεστε, είστε ευπρόσδεκτοι στη σελίδα μας. Μέσω της γραφής δημιουργούμε, επικοινωνούμε και μεταδίδουμε πολιτισμό. Φροντίστε τα κείμενά σας να έχουν τη μορφή που θα θέλατε να δείτε σε αυτά σαν αναγνώστες. Τον Μάρτιο του 2016 ίδρυσα τη λογοτεχνική ιστοσελίδα «Λόγω Γραφής», με εφαλτήριο την αγάπη μου για τις τέχνες και τον πολιτισμό αλλά και την ανάγκη ... περισσότερα

Αρχειοθήκη