Στην μόνη θεατρική παράσταση που σκηνοθέτησα, στην οποία όμως δεν έπαιζα ως ηθοποιός, ήταν η Ευκαιρία της ζωής της από το έργο του Βρετανού θεατρικού συγγραφέα Άλαν Μπένετ [1]. Συνήθως σκηνοθετούσα και έπαιζα κι εγώ.
«H Ευκαιρία της ζωής της», του Άλαν Μπένετ. Στο ρόλο της Leslie η Ειρήνη Αθανασίου.
Θέατρο Πορεία, λοιπόν, 2006.
Όλο αυτή η δημιουργική περιπέτεια ξεκίνησε από ένα σεμινάριο που έδωσα στους θεατρολόγους στην Αθήνα. Ο χώρος τους ήταν τότε -τώρα δεν γνωρίζω- απέναντι από το Εθνικό Θέατρο. Το σεμινάριο είχε θα λέγαμε επιτυχία αν και το να διδάσκεις είναι πάντα κάτι πολύ πιο πολύπλοκο, μπορεί να έχει και αποτυχία και επιτυχία συγχρόνως.
Το συγκεκριμένο είχε επιτυχία για ακόμη έναν λόγο σημαντικό. Γιατί γνώρισα μια σπουδαία ταλαντούχα γυναίκα που σπούδασε Θεατρολογία στην Πάτρα και ετοιμαζόταν να κάνει κάτι παραπάνω σε ένα πανεπιστήμιο την Αγγλία. Συμμετείχε στο σεμινάριο και μετά σκέφτηκε και μου ζήτησε να την βοηθήσω να περάσει στις εξετάσεις του Πανεπιστημίου του Royal Holloway University of London [2] και να προχωρήσει πιο πέρα τις σπουδές της.
Σκέφτηκα λοιπόν ως προέκταση της μαθητείας της κοντά μου, να της δωρίσω μια ολοκληρωμένη παράσταση.
Έτσι και έγινε. Στα ιδιαίτερα μαθήματα που πραγματοποιήσαμε – μια πολύ δημιουργική διαδικασία που μου επέτρεψε να αναδιπλώσω όλες τις παραμέτρους για μια μαθητεία γνώσης και εφαρμογής.
Διαδικασία που ολοκλήρωνε και οριοθετούσε την όλη προσπάθεια μεταβίβασης. Μιας εμπειρίας. Υπήρχε αυτή η ιδιαίτερη χημεία δασκάλου – μαθητή, επίσης η συγκέντρωση της προσοχής σε έναν άνθρωπο, αλλά και η αφοσίωση του μαθητή (η Ειρήνη λειτούργησε σαν σφουγγάρι, απόλυτα πειθαρχημένη), χωρίς την οποία κανένας δάσκαλος δεν μπορεί να αποδώσει. Εδώ είχαμε τις ιδανικές συνθήκες.
Η επιλογή του έργου μάλλον ήταν μια εμμονή δική μου για τις μοναχικές νέες γυναίκες που προσπαθούν να επιβιώσουν με τη δουλειά, χωρίς στήριξη από κόμματα, ισχυρούς άνδρες, οικογένειες με ισχυρή οικονομική κατάσταση, με λίγα λόγια ήταν και αυτοβιογραφικό. Βέβαια οι μονόλογοι πάντα με έλκυαν και επίσης βέβαια πάντα ήθελα να ανεβάσω ένα έργο του Άλαν Μπένετ.
Πριν καταλήξω σε αυτό το κείμενο, ένα άλλο κείμενο με το ίδιο μοτίβο -νέα γυναικά, επαγγελματικός χώρος, προσπάθεια να επιβιώσει με όνειρα και προσδοκίες, αβοήθητη, ένα κείμενο του Luigi Malerba [3], του Ιταλού συγγραφέα, το οποίο θα το έπαιζα η ίδια σε μετάφραση της Λένας Ταχματζίδου.
Δεν μπόρεσα να το ολοκληρώσω γιατί οι ευθύνες που είχα στο εργαστήρι για συλλογικές διεργασίες δεν μου το επέτρεψαν. Ο Άλλαν Μπένετ με το κείμενο αυτό ικανοποίησε το αφημένο κείμενο του Luigi Malerba.
Ευχαριστήθηκα πραγματικά την σκηνοθεσία αυτή. Ήταν μια πολύ δημιουργική δουλειά. Από το μηδέν, σε όλα τα επίπεδα, να φτάσει σε ένα σημείο που με ικανοποιούσε απόλυτα και στην σκηνοθεσία και στην ερμηνεία της Ειρήνης και στη συνεργασία μας και στη δουλειά των συνεργατών, όλα ήταν άψογα. Και βέβαια τους καταπληκτικούς συνεργάτες που είχα.
Στον τύπο και στις κριτικές άφησε θετικές εντυπώσεις.
Ο Ερρίκος Μπελιέ, που είχε κάνει την μετάφραση και που η γνώμη του είχε για μένα σημασία λόγω της βαθιάς σχέσης που είχε με το θέατρο, είχε έρθει στην παράσταση και μου είπε πως στην προσέγγιση τη δική μου στο κείμενο, είδε προεκτάσεις του έργου που τον εξέπληξαν ευχάριστα. Του είχε αρέσει η διάσταση που έδωσα στο ρόλο της Λέσλι. Το ίδιο και ο θεατρικός κριτικός και συγγραφέας Λέανδρος Πολενάκης εκφράστηκε με πολύ θετικά λόγια για την παράσταση.
Τα λέω όλα αυτά γιατί ήταν μια παράσταση που έγινε ουσιαστικά για να προωθήσει το έργο και τη διαδικασία προόδου μιας μαθητευόμενης θεατρολόγου και μιας νέας ηθοποιού – και σε πολύ γρήγορους ρυθμούς αναγκαστικά.
Όλες οι παραστάσεις που έχω σκηνοθετήσει ήταν παραστάσεις έρευνας και κρατούσε πολύ χρόνο η προετοιμασία. Η παράσταση αυτή -μια από τις καλύτερες που έχω κάνει- ήταν σύντομη και όλος ο δοσμένος χρόνος για την υλοποίηση πυκνός αλλά πολύ μικρότερος από τον συνήθη χρόνο που έδινα για την προετοιμασία, γι’ αυτό και το αποτέλεσμα ήταν μια πολύ γοητευτική και ευχάριστη έκπληξη και για μένα.
Όλοι οι συνεργάτες: Σάκης, Μαρία, Αργυρώ, Δέσποινα, Μανώλης, Τάσος, Ειρήνη.
Πρωτοπαρουσιάστηκε στο χώρο του Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Κέας που ίδρυσα και λειτουργούσε για κάποια χρόνια πολύ δημιουργικά, στην Κέα και μετά μεταφέρθηκε η παράσταση αφού δουλεύτηκε αποκλειστικά για τον χώρο του Θεάτρου Πορεία στην Αθήνα…
Όλο το αποτέλεσμα εκτός της παράστασης, ήταν θετικό, αφού και η νέα θεατρολόγος πέρασε τις εξετάσεις της στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου.
Ο Τύπος ασχολήθηκε αρκετά με το ανέβασμα της παράστασης και γενικά είχε πολύ θετικές αντιδράσεις η δουλειά μας την Άνοιξη του 2006.
Εδώ η κριτική ματιά του έμπειρου θεατρικού κριτικού και συγγραφέα, Λέανδρου Πολενάκη. Πιστέυω πως αν συνέχιζα το θέατρο -κάτι που δεν το έχω ανάγκη τον καιρό αυτό- θα σκηνοθετούσα μόνο ή και θα ερμήνευα μόνο μονολόγους, όπως ήταν και η τελευταία μου δουλειά το 2014-15.
Αθήνα 14/07/23
Η κυριακάτικη ΑΥΓΗ 21 Μαΐου 2006:
«Η ευκαιρία της ζωής της», ένας μονόλογος του γνωστού μας Άλαν Μπένετ, στο «Πορεία» για λίγες παραστάσεις, μια παραγωγή του δραστήριου Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Κέας και του θεάτρου Τομή, σε μετάφραση Μπελιέ, διασκευή και σκηνοθεσία της Μαρίας Πανούτσου.
Το έργο είναι (και) ένα πονηρό μειδίαμα του Βρετανού συγγραφέα, θα μπορούσε να έχει ως ενδεχόμενο τίτλο του: «οι ατυχίες της αρετής μιας νέας, πρωτοεμφανιζόμενης εις το επάγγελμα ηθοποιού». Ως εκ τούτου, δίνει λαβές σε σκηνοθετικές παρεκβάσεις της ελάσσονος και της μείζονος κλίμακος, για να γίνει πιο ελκυστικόν ως θέαμα.
Ένας άλλος σκηνοθέτης, λιγότερο ίσως επίμονος και απαιτητικός, θα είχε ολισθήσει σε αυτό το αμάρτημα εκούσια ή ακούσια. Η Πανούτσου όμως όχι· καταφέρνει να διατηρήσει σχεδόν θαυμαστά, με την ικανότητα έμπειρου σχοινοβάτη την τριπλή επικίνδυνη ισορροπία, μεταξύ κειμένου, σώματος της ηθοποιού και θεατρικού ρόλου. Να τα εκθέσει, χωρίς εκάστω, καθένα κατά το δικό του λόγο και συνέπεια, δίχως να τα προσβάλλει.
Σε αυτό συντελεί ασφαλώς και η πρωτοεμφανιζόμενη ταλαντούχα νέα ηθοποιός Ειρήνη Αθανασίου, που ανταποκρίνεται τέλεια σωματικά σαν όργανο μουσικό στα «αγγίγματα» της σκηνοθεσίας, και κάτι περισσότερο, τα αφομοιώνει σε φίλτρο σώματος και τα κάνει δικά της.
Η διαμόρφωση του χώρου είναι του Μανώλη Ηλιάκη. Έξοχο το κουστούμι της Λέσλι. (Τα κουστούμια συνήθως σχεδιασμένα από την Μαρία Πανούτσου). Οι ουσιαστικοί φωτισμοί του Σάκη Μπιρμπίλη και οι σωστές μουσικές επιλογές του Τάσου Πετρή.
ΚΡΙΤΙΚΗ ΘΕΑΤΡΟΥ Του Λέανδρου ΠΟΛΕΝΑΚΗ
Από τον αθηναϊκό θεατρικό τύπο:
Με τον αγαπημένο της μονόλογο καταπιάνεται και πάλι η Μαρία Πανούτσου σκηνοθετώντας το έργο «Η Eυκαιρία Tης Zωής Tη» του Alan Bennett.
«…Μου άρεσε ο ιδιαίτερος τρόπος που ο ALAN BENNETT μεταφέρει την καθημερινότητα των ανθρώπων πάνω στη σκηνή και τους ξαναδίνει, μέσα από τη θεατρικότητα, ένα είδος αιωνιότητας σε πράξεις και συλλογισμούς που με μια πρώτη ματιά φαίνονται άνευ σημασίας. Για να το πετύχει αυτό προβάλλει το επάγγελμα του ανθρώπου.
Το επάγγελμα του ανθρώπου παίζει πρωταρχικό ρόλο για τον ALAN BENNETT αλλά και για μένα προσωπικά. Δεν μπορώ να απογυμνώσω τον άνθρωπο από αυτό που κάνει για να επιβιώσει, για να υπάρξει, για να ενσωματωθεί με τους άλλους, με την κοινωνία. Το επάγγελμα της Λέσλυ είναι ηθοποιός, αυτό καθορίζει την όλη ύπαρξη της. Η σχέση μας με τους άλλους, εμείς και οι άλλοι, κόλαση και παράδεισος, ένα ακόμη ζητούμενο της παράστασης.
Ο ρόλος της Λέσλυ: Η Λέσλυ είναι ένα πλάσμα καθημερινό, άλλοτε διασκευαστικό, δοτικό, αυθόρμητο, γοητευτικό, συμπαθητικό, απελπισμένο, εκνευριστικό και αυτό είναι το βαθύτερο μήνυμα του ALAN BENNET η μοναδικότητα αλλά και η νομοτέλεια όλων μας.»
ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ για το έργο και την παράσταση:
Το θεατρικό βάπτισμα της νέας ηθοποιού Ειρήνης Αθανασίου, συμπίπτει με τις ριζικές αλλαγές που έχει στο μυαλό της να κάνει η ηρωίδα του ALAN BENNET, Λέσλι, στο έργο «Η ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΗΣ», προκειμένου να υποστηρίξει τόσο την αξιοπρέπεια της αλλά κυρίως το επάγγελμα της ηθοποιού που υπεραγαπά.
Η τρυφερή Λέσλι μόλις έχει τελειώσει τα γυρίσματα μιας κινηματογραφικής παραγωγής και βρίσκεται στην αναζήτηση καινούριας δουλειάς. Κανένα συναίσθημα δεν είναι τόσο ισχυρό όσο ένας κεκαλυμμένος πανικός. Πανικός για τη συνέχεια. Θα υπάρξει μια άλλη πρόταση και πότε θα γίνει αυτή. Πόσο θα περιμένει.
Η Λέσλι είναι μία νέα γυναίκα γύρω στα τριάντα που προσπαθεί να επιβιώσει στο χώρο του θεάματος χρησιμοποιώντας την ευπιστία και την αυτoεξαπάτηση. Καταλαβαίνει την αδυναμία της να ορθώσει ένα στιβαρό λόγο στην πραγματικότητα που την περιβάλλει και αυτό τη μετατρέπει αυτομάτως σε πρόσωπο κωμικό τραγικό.
Ο Alan Bennett έχει γράψει θεατρικά έργα που αποκαλύπτουν την ολοκληρωμένη σχέση που έχει με το αντικείμενο του, το θέατρο αφού ο ίδιος είναι ηθοποιός, συγγραφές, παραγωγός, σκηνοθέτης. Ειδικά οι μονόλογοί του, όπως αυτός της Λέσλι, είναι σπουδές για την τέχνη του ηθοποιού.
Οι ήρωες του αφηγούνται λεπτομέρειες του βίου τους, φιλοτεχνώντας για το θεατή ένα κοινωνικό μωσαϊκό της σύγχρονης δυτικής κοινωνίας. Ο συγγραφέας ζωγράφισε το πορτρέτο της Λέσλι με πολύ στοργή. To κείμενο περιγράφει με θαυμαστή λεπτομέρεια τις ψυχικές διακυμάνσεις του ανθρώπου κάτω από την πίεση ενός αδιεξόδου που δεν αναγνωρίζει καλά-καλά τι το προκάλεσε.
Αποκαλυπτικοί άρα γοητευτικοί, εξομολογητικοί άρα τραγικοί, οι μονόλογοι αυτοί είναι γραμμένοι με δήθεν αφέλεια, παιδικότητα, η οποία καταλήγει να γίνει χιούμορ πικρό, σαρκαστικό κάποτε και ανατρεπτικό.
Ο συγκεκριμένος μονόλογος ανήκει στη σειρά μονολόγων TALKING HEADS και αφορούν άτομα της μεσοαστικής ή και μικροαστικής τάξης.
Το έργο «Η ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΗΣ» στηρίζεται στην ευρωπαϊκή παράδοση του αφηγηματικού λόγου και αυτό με οδήγησε στην προσέγγιση του έργου. Η Λέσλυ παραπαίει ανάμεσα στα γεγονότα, στα παιχνίδια της μνήμης, στον προσωπικό της μύθο αλλά και στη σύγχυση μιας καθαρά υποκειμενικής κρίσης που επιλέγει το λιγότερο οδυνηρό για να προστατευτεί από μία αντιμετώπιση του ίδιου του εαυτού της. Το έργο παρουσιάζει εκπλήξεις για το θεατή καθώς η ανατροπή παίζει κυρίαρχο παιχνίδι στο υπάρχον ήδη παιχνίδι που στήνει ο Alan Bennett.
Μ.Π.
Η Ευκαιρία της ζωής, του Άλαν Μπένετ [4]
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:
Συγγραφέας Αlan Bennett
Μετάφραση Ερρίκος Μπελιές (εκδόσεις Κέδρος (Φωνές ) From Talking Heads 1987 Her big Chance
Σκηνοθεσία – Διασκευή Μαρία Πανούτσου
Στο ρόλο της Leslie Ειρήνη Αθανασίου
Σχεδιασμός Φωτισμών Σάκης Μπιρμπίλης
Βοηθός Σκηνοθέτη – Μουσικές επιλογές Τάσος Πετρής
Διαμόρφωση χώρου Μανώλης Ηλιάκης
Φωτογραφίες Άννα Κοκολιάδη
Σχεδιασμός Προγράμματος και Αφίσας egreen
Διεύθυνση παραγωγής Μαρία Πανούτσου
Σύμβουλος Επικοινωνίας Δέσποινα Τζούμα
Δημόσιες σχέσεις Αργυρώ Ζαχαρίου
Η παράσταση παίζεται χωρίς διάλειμμα
Πρώτη παράσταση Θέατρο Πορεία 8 Μαΐου 2006
Παραγωγή ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΜΗ 2006 Εταιρεία Θεατρικής Έρευνας και Εκπαίδευσης
[1] Alan Bennett
[3] Luigi Malerba
[4] Η Ευκαιρία της ζωής, του Άλαν Μπένετ
Αφήστε το σχόλιο σας