Μην πατάτε την χλόη (1965): Η αντίδραση της νέας γενιάς.

Η αντίδραση των νέων ανθρώπων συναντάται και στο έργο Μην πατάτε την χλόη. 

Πρώτο  μέρος

Το ‘65 γύρισα από το εξωτερικό με τους γονείς μου και μαθήτρια στο σχολείο τότε της Καμπαλλάδου και του Λεωνίδα Ντεπιάν στο χορό, έλαβα μέρος… αλλά  ας ξεκινήσω διαφορετικά. Ας δούμε  λίγο τι γινότανε στην Αθήνα και που τότε βέβαια δεν καταλάβαινα  και πολλά πράγματα  λόγω της ηλικία μου,  αφού έτσι και αλλιώς το μυαλό μου ήταν αλλού… Σε αυτά  τα δύο αυτογραφικά μέρη,  συναντιόνται  ο Στάθης Δρομάζος,  το ελληνικό θέατρο ως μιούζικαλ, ο Κώστας Βουτσάς, η σχέση μου  με τον τόπο μου, μετά από χρόνια απουσίας, οι πρώτοι έρωτες και  το πρώτο ημερολόγιο.

Βράδυ πρωί βράδυ πρωί

θα σε γυρεύω φως της αστραπής

θα σε γυρεύω να σε βρω βράδυ πρωί

Το 1965 ο Σταύρος Ξαρχάκος έγραψε τη μουσική για το μιούζικαλ του Βαγγέλη Γκούφα και του Βασίλη Ανδρεόπουλου «Μην πατάτε τη χλόη», που ανέβηκε το καλοκαίρι εκείνης της χρονιάς στο θέατρο «Μετροπόλιταν» με πρωταγωνιστές τον Κώστα Βουτσά, τη Μάρω Κοντού και τον Γιώργο Κωνσταντίνου, χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία. Κατέβηκε στο μέσο του καλοκαιριού. Ανάμεσα στα τραγούδια του Ξαρχάκου ήταν και «Τα τρένα που φύγαν», κομμάτι γραμμένο πάνω στην ίδια μελωδία με το «Τραγούδι της Αθήνας», αλλά σε διαφορετικό τέμπο, με στίχους Βαγγέλη Γκούφα και Βασίλη Ανδρεόπουλου. Το τραγούδι, που στην παράσταση τραγουδούσε η Μάρω Κοντού, κυκλοφόρησε με τη φωνή της Βίκυς Μοσχολιού σε δίσκο 45 στροφών Columbia, έχοντας από την άλλη πλευρά τη «Φρεαττύδα», ένα οργανικό του Σταύρου Ξαρχάκου. Μπουζούκι έπαιζε ο Γιώργος Ζαμπέτας… Κι αν το «Τραγούδι της Αθήνας» δεν γνώρισε ιδιαίτερη επιτυχία, δεν συνέβη το ίδιο με τα «Τρένα που φύγαν» που αποτελεί μέχρι σήμερα σήμα κατατεθέν της συνεργασίας του συνθέτη με την αξέχαστη ερμηνεύτρια…

Τα τρένα που φύγαν αγάπες μου πήρανε. Αγάπες και κλαίνε,

ποια μοίρα τις μοίρανε;

 Δωσ’ μου χέρι να πιαστώ να πιαστώ, να κρατηθώ,

ένα γέλιο, μια ματιά κι ανασταίνετ’ η καρδιά.

 Το τρένο σε πήρε πουλί, χελιδόνι μου.

 Σε τύλιξ’ η νύχτα κι ορφάνεψα μόνη μου.

 Δωσ’ μου χέρι να πιαστώ να πιαστώ, να κρατηθώ,

ένα γέλιο, μια ματιά κι ανασταίνετ’ η καρδιά…

Με λίγο  ψάξιμο βρήκα… Όμως δεν υπάρχει πολύ υλικό  για την παράσταση αυτή.

Από τη στήλη «Οι συγγραφείς για το έργο τους» στο θεατρικό πρόγραμμα της παράστασης, αναφέρονται τα ακόλουθα:

Φωτογραφίσαμε την Αθήνα σε μια ώρα κρίσιμη, σε μια ώρα «έξαλλη». […] Ξεχωρίσαμε τις αιώνια αντιμαχόμενες ομάδες των νέων παιδιών προς τις κοινωνικές, ηθικές, οικογενειακές, οικονομικές, ακόμα και τις –γιατί όχι;– πολιτικές συμβάσεις. Οι ήρωές μας εκπροσωπούν τις κυριότερες «στάσεις» της νέας γενιάς, αντίκρυ στη ζωή […] που συντίθεται από άπειρα μικρά περιστατικά, με ένα κεντρικό γνώρισμα, την σπασμωδική βιασύνη. Αυτήν που μας υποχρεώνει να παρακολουθήσουμε τον δικό της ρυθμό. Ωστόσο ο έρωτας μένει πάντα αναλλοίωτος. […]

Ο Τζίμης –εκπρόσωπος της οργισμένης γενιάς– είναι η «άρνηση». Αλλά μια «άρνηση» που έχει τη δική της απολογία. Τη χορεύει και την τραγουδά. […] Κάποτε –όχι σπάνια– τα ίδια τα πράγματα οδηγούν τους ήρωές μας σε κραυγές διαμαρτυρίας. Οι μουσικές σατιρικές παρενθέσεις αυτό το νόημα υπηρετούν. Συνεπώς, το κλίμα που επικρατεί στο έργο αφορά την περίοδο στα μέσα της δεκαετίας του ’60, εκεί που οι πολιτικές ανακατατάξεις ασκούσαν τεράστια επιρροή στην κοινωνία της Αθήνας.

Οι συγγραφείς εστιάζουν σε μια συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα, τη νέα γενιά. Προβάλλοντας τις τάσεις, τις δράσεις και την αντίληψη των νεαρών ηρώων αποτυπώνουν το συμπεριφοριστικό μοτίβο βάσει του οποίου κινούνται, έστω και αν η αντίδρασή τους χρωματίζεται από μια «σπασμωδική βιασύνη». Όπως στα περισσότερα έργα του, ο Ανδρεόπουλος μιλά για τη ζωή μέσα από τον έρωτα και τις ανθρώπινες σχέσεις. Η επιβίωση ή η γέννηση του έρωτα μέσα σε ακατάλληλες συνθήκες, αποτελεί ένα από τα αγαπημένα του μοτίβα (όπως στον Κομιστή ειδήσεων).

Ο Ανδρεόπουλος μάχεται για τη νέα γενιά και τη στηρίζει στη μάχη προς διεκδίκηση των δικαιωμάτων της. Αυτό διαφαίνεται μέσα από την προσωπική του συμβολή στον Αγώνα και την Αντίσταση σε νεαρή ηλικία, αλλά και από την προώθηση νέων καλλιτεχνών μέσα από τη Δωδεκάτη Αυλαία. 

 —

Το έργο Μην πατάτε την χλόη γράφτηκε από το συγγραφικό δίδυμο Ανδρεόπουλου – Γκούφα το 1965, έναν χρόνο μετά τη δραματική κομεντί Το έμπα και το έβγα του κόσμου. Ανήκει στην κατηγορία των μιούζικαλ και διακρίνεται σε δύο μέρη. Ανέβηκε στο Θέατρο Μετροπόλιταν τη χρονιά της συγγραφής του σε σκηνοθεσία Κωστή Μιχαηλίδη, σκηνικά Βασίλη Βασιλειάδη, χορογραφίες Ρένας Καμπαλάδου και μουσική Σταύρου Ξαρχάκου. Τα κοστούμια ήταν του Διονύση Φιλόπουλου, οι φωτισμοί του Αργύρη Παπαδάτου, οι φωτογραφίες του σκηνικού ήταν του Δ. Κώνστα. 

 Κρίνεται επισφαλές να επιχειρηθεί οποιαδήποτε εκτίμηση για το έργο, ωστόσο παρέχεται μια ικανοποιητική εικόνα για το πλαίσιο εντός του οποίου κινείται, το περιεχόμενό του, αλλά και τη μεταφορά του στη σκηνή, δίχως ωστόσο να έχουμε κάποιες ενδείξεις για τον αντίκτυπο του έργου σε κριτικούς και κοινό, καθότι το θεατρικό πρόγραμμα αποτελεί τη μοναδική πηγή πληροφοριών που εντοπίστηκε έως τώρα.    

Με την απόδοση της παράστασης σε μορφή μιούζικαλ, οι συγγραφείς ουσιαστικά ενσωματώνουν το γνώρισμα και την τάση του ελληνικού λαού να περνά τον ψυχισμό και τα βιώματά του μέσα από τα λαϊκά τραγούδια, εκφράζοντας την τάση της εποχής, όπου οι παραστάσεις και οι επιθεωρήσεις ανέβαιναν σε συνδυασμό με τη μουσική, με το τραγούδι να μετουσιώνεται σε μια ομαδική «κραυγή διαμαρτυρίας». [1]

Αρχείο Μουσικό Θέατρο, Θεατρικά Προγράμματα, “ΜΗΝ ΠΑΤΑΤΕ ΤΗ ΧΛΟΗ” ΜΙΟΥΖΙΚΑΛ: συγγραφείς Βασίλης Ανδρεόπουλο, Βαγγέλης Γκούφας, Μουσική Σταύρου Ξαρχάκου, σκηνοθεσία Κωστή Μιχαηλίδη, χορογραφίες Ρένας Καμπαλάδου, Σκηνογραφίες Βασίλη Βασιλειάδη, Θίασος: Κώστας Βουτσάς, Μάρω Κοντού, Γιώργος Κωνσταντίνου, Ανδρέας Ντούζος, Μαριάννα Κουράκου, Αλέκος Τζανετάκος, Αριστείδης Χρυσοχόου, Μπάμπης Ανθόπουλος, Μπέτυ Αρβανίτη, Νίκος Παπαναστασίου, Νίκη Λεμπέση, Χάρις Λουκέα, Ηλίας Κουρίστης, Χρόνης Εξαρχάκος, Γιώργος Κωβαίος, Μπέκα Γιουράντη, Μάκης Δεμίρης, Ιωάννα Κάρρερ, Γιώργος Μεσσάλας, Δέσποινα Μπούμπη, Χρήστος Νάτσιος, Ανθή Γούναρη, Γιάννης Ματτύς, Ντίνος Καρύδης, Δήμητρα Νομικού, Γρηγόρης Τσουμάκης, Λένα Αγιούνη, Αλέκος Ζαρταλούδης,  Ανδρέας Τσάκωνας, ο ακροβάτης Βαγγέλης Μανιάτης, οι χορεύτριες Μαρία Σκουλαρίκου, Λίνα Ντάντη, ο χορευτής Χρήστος Ντόκας.

Θέατρο Μετροπόλιταν καλοκαίρι 1965.

«H αντίστροφη μέτρηση για την τοποθέτηση της Ελλάδας «στο γύψο» των συνταγματαρχών, ξεκινά το 1965. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος ουσιαστικά εξαναγκάζει σε παραίτηση τον Γεώργιο Παπανδρέου, ο οποίος μόλις την προηγούμενη χρονιά είχε κερδίσει τις εκλογές με σχεδόν 53%.

Η Ελλάδα μέσα σε λιγότερο από τρεις μήνες θα γνωρίσει τρεις κυβερνήσεις, με στελέχη που προέρχονται από την Ένωση Κέντρου, αλλά μόνο η τελευταία με πρωθυπουργό τον Στέφανο Στεφανόπουλο θα καταφέρει ν’ αποσπάσει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή.

Αυτή η περίοδος θα μείνει στην ιστορία της χώρας ως «Τα Ιουλιανά» ή πιο απλά «Αποστασία», ενώ η αντίδραση του λαού σε όλα αυτά, με καθημερινές μαζικές συγκεντρώσεις, θα βαφτεί με το αίμα του Σωτήρη Πέτρουλα.

Επίσης, μεγάλο ενδιαφέρον προκαλεί και η δίκη για την υπόθεση «ΑΣΠΙΔΑ», αρχηγός κι εμπνευστής της οποίας φέρεται να είναι ο Ανδρέας Παπανδρέου -γιος του παραιτηθέντος πρωθυπουργού- που έχει μπει πλέον στο δρόμο της «αναρρίχησης» στα κορυφαία σκαλοπάτια της πολιτικής, στην κορυφή των οποίων θα φτάσει 16 χρόνια αργότερα…

Στο εξωτερικό, το φυλετικό πρόβλημα στις ΗΠΑ οξύνεται σ’ επικίνδυνο βαθμό μετά τη δολοφονία του ηγέτη των μαύρων Μάλκολμ Χ από ρατσιστές, ενώ σε «αντίποινα» οι νέγροι πυρπολούν επί τρεις ημέρες κεντρικά σημεία του Λος Άντζελες. Επιπλέον, ο πόλεμος στο Βιετνάμ είναι πια προ των πυλών μετά την όλο και μεγαλύτερη μετακίνηση Αμερικανών στρατιωτών προς τα κει, ο αριθμός των οποίων στο τέλος του χρόνου πλησιάζει τις 200.000…

Η χρονιά «σημαδεύεται» από το θάνατο του Ουίνστον Τσόρτσιλ σε προχωρημένη ηλικία και στον καλλιτεχνικό χώρο σβήνει για πάντα το χαμόγελο του Σταν Λόρελ, του θρυλικού «Λιγνού» του σινεμά που μαζί με τον «Χοντρό» (Όλιβερ Χάρντι, ο οποίος είχε «φύγει» το 1957), συνέθεσαν το σπουδαιότερο κωμικό «δίδυμο» στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου…

Στα εγχώρια πολιτιστικά πράγματα, η Ελλάδα αισθάνεται υπερήφανη για τα τρία βραβεία Όσκαρ που κερδίζει ο «Ζορμπάς» του Μιχάλη Κακογιάννη και ζει την παραμυθένια ατμόσφαιρα που δημιουργεί ο γάμος δύο αγαπημένων ηθοποιών: της Αλίκης Βουγιουκλάκη και του Δημήτρη Παπαμιχαήλ στους Δελφούς…» [2]

Μία  από τις λίγες αλλά έγκυρες κριτικές  που γράφτηκαν για το έργο.

[Συνεχίζεται]

[1] http://www.theatre.uoa.gr/fileadmin/theatre.uoa.gr/uploads/Synedrio_THeatro_kai_Dimokratia/PRAKTIKA_THEATRO_KAI_DIMOKRATIA_-_B_TOMOS.pdf

[2] http://www.theatre.uoa.gr/fileadmin/theatre.uoa.gr/uploads/Synedrio_THeatro_kai_Dimokratia/PRAKTIKA_THEATRO_KAI_DIMOKRATIA_-_B_TOMOS.pdf

[Copyright ©  Μαρία  Σκουλαρίκου-Πανούτσου]