Το  τι σημαίνει να είσαι γυναίκα στην Ελλάδα του ‘80  και του ‘90 (για το  τώρα δεν χρειάζεται να σχολιάσω )και επίσης  το να είσαι όχι μόνο γυναίκα αλλά και καλλιτέχνης και όχι απλά καλλιτέχνης  αλλά να θέλεις να κάνεις και έρευνα και να θέσεις τα δικά σου αποτυπώματα στην τέχνη σου, είναι ένα  σχεδόν ακατόρθωτο επίτευγμα. Συμπληρώνω,  χωρίς μια στήριξη από κόμματα, από οικογένεια  με  εύρος ευμάρειας και χωρίς κανενός  είδους  παραχωρήσεις στην ιδιωτική σου ζωή. Δε κάνω το καλό παιδί. Έχω κάνει πολλά λάθη, που όμως είχαν να κάνουν με μένα προσωπικά και όχι με την επαγγελματική μου  πορεία.

Ό,τι καταθέτω  είναι ανεξάρτητα από το φύλλο,  για τη γυναίκα,  όμως, ισχύει στην νιοστή.

Βέβαια, κανείς δεν θα ασχοληθεί μαζί σου ή με το όποιο  επίτευγμα  έχεις  κερδίσει,  γιατί πολύ απλά τότε θα ξεγυμνωθεί όλο το σύστημα, που από δεκαετία σε δεκαετία προχωρά όχι ανοδικά  αλλά ως σπιράλ – επανέρχεται σε μια  παρόμοια κατάσταση φθίνουσα έτσι που να μην αφήνει να εξελιχθεί προς τα πάνω, προς μια δίνη που να ανατρέπει όλα τα αρνητικά δεδομένα, που καθηλώνουν την ανθρωπότητα σε μια άδικη και μονοδιάστατη ευημερία, αυτή τη μίζερη  ευημερία χωρίς  γοητεία και ανάταση, για τον μεγαλύτερο  αριθμό  ανθρώπων  του πλανήτη.

Τοπικιστές  και  ατομιστές χωρίς ίχνος αμφισβήτησης για τα δικαιώματα  και τις υποχρεώσεις  των ανθρώπων και όλο αυτό  εδραιώνεται χωρίς ενόχους. Λες και  κάτι αόρατο το κινεί…

Μα ας είμαστε πραγματιστές, οι επαΐοντες δεν είναι πια επαΐοντες αλλά  είναι αυτοί που  κατευθύνουν, σύμφωνα   με τα δικά τους προσωπικά  πιστεύω, μια ανθρωπότητα σε μόνιμη αδικία κατά  των πολλών. Και έτσι δημιουργείται μια  αναγνωρίσιμη κατάσταση, εύκολη  για τον καθένα  και  δύσκολο να  αμφισβητηθεί.

Ταξίδευσα πολύ και γνωρίζω και τι συμβαίνει και στον υπόλοιπο κόσμο. Με όλα  τα χαρακτηριστικά  τους δεν συμφωνώ, όμως  υπάρχει μια διαδικασία  για όλα  τα θέματα και αν την ακολουθήσεις και έχεις προσόντα,  προχωράς.

Στην Ελλάδα έχει απαξιωθεί  όλο το σύστημα. Κάνουμε πως λειτουργεί και πως το πιστεύουμε. Όλα στην  τύχη, στην καπατσοσύνη  και στον υποβιβασμό. Υπάρχουν και εξαιρέσεις βέβαια. Για αυτές  χρειάζεται μια ειδική προσέγγιση  για το πώς και γιατί κατόρθωσαν τα  αδύνατα…

4 αποσπάσματα από το Πολιτικό Ημερολόγιο, του Γιώργου  Σεφέρη:

Η πολιτική, με τη στενή της έννοια, δεν μ’ απασχόλησε ποτέ σαν σκοπός ζωής. Αργότερα, όταν μπήκα στο υπουργείο και βρέθηκα εξαρτημένος από την πολιτική, πάλι δεν μου πέρασε από το νου πως θα μπορούσα να γίνω ποτέ, σαν πολίτης, περισσότερο από ένας τίμιος οπαδός και, σαν υπηρέτης του κράτους, περισσότερο από ένας ικανός βοηθός. Είχα άλλα ενδιαφέροντα, που τα τοποθετούσα ψηλότερα από τις πρόσκαιρες αυτές ασχολίες και που ήταν η ζωή μου. 

Σάββατο 19 Ιουλίου 1941. Ο Τσουδερός τώρα που τον βλέπω περισσότερο: στεγνός, ψυχρός, άψυχος. “Είναι μόνος”, λέει η Μαρώ, “αισθάνεται μόνος”. Όχι. Είναι μικρός άνθρωπος, χωρίς αέρα, χωρίς καμία πλατιά χειρονομία. Τώρα νομίζει πως έχει κερδίσει την εύνοια του βασιλιά και πως θα μείνει πρωθυπουργός επί ζωής. Όπου και να ταξιδέψουν, θα κουβαλούν πάντα μαζί τους το ίδιο δηλητήριο της αυλοδουλείας και της μικροπολιτικής.

Πέμπτη 27 Απρίλη. Πήγα το πρωί στον Παπανδρέου με τον κατάλογο των υπαλλήλων… Το μεσημέρι press conference για τον Παπανδρέου· μίλησε ο Balfour (της βρετανικής πρεσβείας). Είπε: “He is a strong man” (είναι ένας ισχυρός άντρας). Είπε ότι ο κ. Παπανδρέου ήταν στην αρχή εναντίον του Γεωργίου, αλλά τώρα το ζήτημα αυτό το θεωρεί δευτερεύον. Το πρωτεύον είναι γι’ αυτόν η μάχη μεταξύ nationalists (εθνικιστών) και extremists (εξτρεμιστών). Αλλά φαίνεται ότι η όλη παράσταση ήταν γελοία και τον τάραξαν τον Balfour στις ερωτήσεις, οι Αμερικανοί κυρίως… Στους δημοσιογραφικούς κύκλους ψιθυρίζουν έντονα πως ο Παπανδρέου είναι straw-man (αχυράνθρωπος) και όχι strong man.

…η βλακεία, η εγωπάθεια, η μωρία και η γενική αναπηρία της ηγετικής τάξης στη σημερινή Ελλάδα σε φέρνει στην ανάγκη να ξεράσεις, είμαι βέβαιος πως τούτοι οι ελεεινοί δεν αντιπροσωπεύουν τη ζωντανή Ελλάδα, δεν αντιπροσωπεύουν τίποτε και υπάρχουν άγνωστοι, πολλοί που δεν ξέρουν, αλλά που αξίζουν…

Αν είχα ζήσει  στην Αγγλία  η ζωή μου θα ήταν διαφορετική  και  πολύ πιο δικαιωμένη [1].  Όμως θα ήμουν μακριά από τον τόπο μου και αυτό δεν το ήθελα.

Και η ζωή  για μένα  συνεχίζεται, με τις επιλογές που έχω κάνει μέχρι  τώρα.

Μαρία Κασσιανή Σκουλαρίκου-Πανούτσου

Αύγουστος  2023, Αθήνα.

Σημειώσεις:

α

[1] Το πάλαι ποτέ ελληνικό μεγαλείο αποκαθίσταται στο ακέραιο με τον τρόπο που ερμηνεύεται αυτό το σπουδαίο έργο του Σοφοκλή από το θέατρο Τομή. Είναι ένας θρίαμβος, ένα έργο γεμάτο πάθος, δονούμενο με τα μυστήρια του σύμπαντος, ένας γιγαντιαίος άθλος. 

 Γράφει ο κριτικός της εφημερίδας Scotsman και  συνεχίζει:

«Ο σχεδιασμός της παράστασης, τόσο σημαντικός για την αρχαία τραγωδία, είναι εξαιρετικός. Ο θεατρικός χώρος, μια λιτή μαύρη άβυσσος χρησιμοποιείται τέλεια από την σκηνοθεσία και ο φωτισμός είναι αριστοτεχνικός. Υπάρχουν μάσκες, εντυπωσιακές δραματουργικές εικόνες και μαγευτικό άσμα».

«Η παράσταση πραγματώνει για το κοινό τον φόβο και το έλεος της κάθαρσης. Δείτε το, θρηνήστε και εξέλθετε καθαροί» υπογραμμίζει η κριτική, καταξιώνοντας την ελληνική παρουσία σε ένα από τα σημαντικότερα διεθνή θεατρικά φεστιβάλ στον κόσμο.

β

Και κριτική από την συμμετοχή του Θεάτρου Τομή και στο Windsor Fringe Festival:

«Μέσα σε δύο ώρες αδιατάρακτης και σχεδόν υπνωτικής παράστασης το Θέατρο Τομή από την Αθήνα αποτυπώνει την αέναη σημασία της τραγωδίας πάνω στο κοινό του στο Windsor sε σκηνοθεσία της Μαρίας Πανούτσου, η «Αντιγόνη» είναι μια παράσταση εσωτερικών αντιθέσεων απʼ όπου ξεπηδούν αιώνια πάθη και επίμονα (αναπάντητα) ερωτήματα. Οι εικόνες και τα ακούσματα γλιστρούν από το 400 π.Χ. στην σύγχρονη εποχή. Η πλήρης (αγαλμάτινη) ακινησία αντιπαρατίθεται στη ρέουσα χορογραφημένη κίνηση των προσώπων του δράματος.

Σʼ αυτόν τον ασπρόμαυρο κόσμο στριγκλίζουν την παρουσία τους μια κόκκινη φούστα, μια ασημένια κορώνα, ένα γαλάζιο μαντήλι. Το ίδιο κάνει και η μαυροντυμένη προφήτης Τειρεσίας με το μοναδικό φως της σκηνής να περιστρέφεται μέσα στα πυρόξανθα μαλλιά της.

Το κείμενο, καθώς ξετυλίγεται κυρίως στα αρχαία και τα νέα Ελληνικά, μεταμορφώνεται σʼ ένα είδος μουσικής που γεμάτο ρυθμό, τόνους και υποκριτικό χρωμάτισμα υποκαθιστά τέλεια την πλήρη νοηματική κατανόηση που προσφέρει η μητρική γλώσσα. Πότε-πότε ένας γνώριμος ήχος όπως η λέξη «ύβρης» ξεχωρίζει για να συγκεντρώσει το μυαλό στην εξέλιξη του δράματος.

Πρόκειται για μια παράσταση που διεγείρει τις αισθήσεις και αναδεικνύει το δράμα σαν μια μορφή κοινής γλώσσας.» 

Windsor Fringe Festival

γ

Το θέατρο Τομή της Μαρίας  Πανούτσου λειτούργησε  το διάστημα 1982-2016.

δ

Δυστυχία σου Ελλάς – Γ. Σουρής

[Μαρία Πανούτσου – Ας γνωριστούμε]