Καλό μήνα και από την Κύπρο, φίλοι αναγνώστες (και συνεργάτες) της Λόγω Γραφής!

ΑΝΑΔΡΟΜΗ, της Κλεοπάτρας Μακρίδου Robinet
3 Σεπτεμβρίου 2015 η εφημερίδα Φιλελεύθερος δημοσίευσε λογοτεχνική κριτική τής ποιητικής μου συλλογής «Ρε Αλέξης –Ο Ηγέτης μιας καταδικασμένης επανάστασης». Μεγάλη μου τιμή́ από τον ομότιμο καθηγητή Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο Θεοδόση Πυλαρινό!

Η Κλεοπάτρα Μακρίδου, από την πρώτη εμφάνισή της το 1992 μέχρι σήμερα, ακολουθεί αταλάντευτα μια ενιαία γραμμή, μετατρέποντας τα τραύματα της ιστορίας σε προσδοκία. Κύπρια της διασποράς με επαγγελματική σταδιοδρομία και μόνιμη διαβίωση στη Γαλλία, έταξε σκοπό της ποίησής της να ψάλλει τα πάθη του νησιού της. Η μακρά μάλιστα απομάκρυνσή της έχει μεγιστοποιήσει τον νόστο αλλά και την αγωνία της για τις τύχες του, που τις βλέπει μελαγχολικά. Η σύγκριση, εξάλλου, της παιδικής ηλικίας που έζησε στο νησί με ό,τι αντικρίζει επισκεπτόμενη αυτό, προσδίδει στην ποίησή της μια ιδιογενή θλίψη, που βέβαια την επιτείνει ό,τι τραγικό συνέβη το 1974. Έχει αξία, επομένως, η ποιητική ματιά της, από την άποψη ότι ιστορία, μύθος, πάθη και προσδοκίες συμπλέκονται στα έργα της, παρουσιάζοντας μια άλλη θεώρηση των πραγμάτων, του μοναχικού Κύπριου της αλλοδαπής, που αγωνίζεται να μην αποκοπεί από τον ομφάλιο λώρο του.

Το νέο βιβλίο της Κλεοπάτρας Μακρίδου αποτελείται από δύο μέρη: Το κύριο είναι, ένα ποιητικό χρονικό από τη μυθική εποχή του Ρε Αλέξη έως τις μέρες μας, με κέντρο της αφήγησης τον βίο και τα έργα του ήρωα αυτού του κυπριακού ελληνισμού. Είναι η τραγική μορφή της Κύπρου κατά της ξενοκρατίας, μορφή η οποία ακολουθεί τους διαιώνιους αγώνες της, ως παράδειγμα αντίστασης και πρότυπο της αντοχής της στον χρόνο έναντι μιας ατελεύτητης σειράς κατακτητών. Ωστόσο, η ποιήτρια κινείται αμφίδρομα τόσο προς το ηρωικό παρελθόν της ελληνικής αρχαιότητας όσο και στο πρόσφατο της αγγλοκρατίας και της σύγχρονης συμφοράς, συνδέοντας έτσι την κυπριακή ιστορία. Ο πόνος του σήμερα αποτελεί το κίνητρο και την έμπνευση της Κλεοπάτρας Μακρίδου και ο Ρε Αλέξης λειτουργεί ως σύνδεσμος και θυρεός, ως σταθερός δείκτης, ως παραμυθία και εξορκισμός μιας άδικης περιπέτειας στα ξένα χέρια.

Στο δεύτερο μέρος, μεμονωμένα ποιήματα, ανασύρουν μνήμες που μετουσιώνονται σε στίχους και αποτυπώνουν τη λατρεία του Κύπριου για τα χώματά του, το σπίτι του, τους νεκρούς του. Πόλεις, χωριά, εκκλησιές, το Καϊμακλί (η δική της πόλη), παίρνουν σάρκα και οστά και μυθοποιούνται χάρη στην ευαισθησία της. Αν οι απώλειες, με πρώτη τη χαμένη παιδικότητα και από κοντά τους θανάτους των δικών της, αποτελούν ισχυρά συγκινησιακά φορτία από μόνα τους, η πάσχουσα πατρίδα επενισχύει τραγικά αυτά και η κορύφωση ολοκληρώνεται με την προσθήκη της απόστασης από το θέατρο του δράματος, την αδυναμία δηλαδή συμμετοχής στα δρώμενα.

Η ποίηση της Κλεοπάτρας Μακρίδου στη νέα συλλογή της  έχει παγιώσει τα χαρακτηριστικά της γνωρίσματα. Απέριττη, λιτή σε γενικές γραμμές, αφτιασίδωτη και πηγαία, με αρκετά στοιχεία της κυπριακής λαϊκής ψυχής, με αποφυγή των περίτεχνων σχημάτων και του φιλολογικού φόρτου, κερδίζει τον αναγνώστη για την ειλικρίνεια και το πάθος της. Παραδοσιακή, κατά κύριο λόγο, παρά ταύτα συχνά διακρίνεται από μια καθαρά προσωπική (και όχι γραμματολογική) νεωτερικότητα, ενώ σε άλλα σημεία οι εικόνες ή οι λεκτικοί σχηματισμοί της τείνουν αχνά προς το υπερρεαλιστικό, δημιουργώντας τολμηρές ανοίκειες εικόνες, παρεμφερείς με εκείνες του δημοτικού τραγουδιού, που μαρτυρούν την ύπαρξη πηγαίου ποιητικού ταλέντου.

Γράφει, αναφερόμενη νοσταλγικά στην Πάφο («Η άλλη όψη της Πάφου», σ. 44), με εμφανή  την αβεβαιότητα για το αύριο και λανθάνουσα την προσδοκία:

Κάποτε τελειώναμε τις καλοκαιρινές βραδιές

στο «Πέλικαν»

με στίχους του Σεφέρη

τα χέρια απλωμένα προς το λιμανάκι

ενώ η Αϊσέ

με τα ωραία μάτια

μας τραγουδούσε τούρκικα τραγούδια.

Τώρα ποιος ξέρει

πού να βρίσκεται.

Κι η πόλις να διαχρονίζει το χρόνο

να διατοπίζει τους τόπους

να σμίγει τους τόπους και τους χρόνους

το παλιό και το καινούργιο

το πραγματικό και το ψεύτικο

το ωραίο και το άσχημο

το πάνω και το κάτω

τη ζωή και το θάνατο.

Κι εσύ, θεά, να παραμένεις

μες στα κρύα σεντόνια σου

χωρίς μνήμη!

Ποιος θα φέρει πίσω τη φωνή του Ποιητή;

Ποιος θα κτενίσει ξανά

τα μαλλιά της αφρόσπαρτης παραλίας;

Ποιος σπόρος θα γεννήσει ξανά την Αφροδίτη;

Θεοδόσης Πυλαρινός