«Διονύσης Χαριτόπουλος», γράφει ο Τόλης Αναγνωστόπουλος

Διονύσης Χαριτόπουλος/Μικρό βιογραφικό 

Ο Διονύσης Χαριτόπουλος γεννήθηκε το 1947 στον Πειραιά και από μικρή ηλικία έκανε διάφορες χειρωνακτικές δουλειές στο λιμάνι και στα γύρω μηχανουργεία. Εγκατέλειψε νωρίς δύο απόπειρες σπουδών στην Αθήνα και στο Λονδίνο και δούλεψε στη διαφήμιση μέχρι το 1990.

Βιβλία του που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Τόπος: Πειραιάς  βαθύς: Μυστήρια & Φόνοι (σπονδυλωτό μυθιστόρημα 2018),  Σχέσεις (δοκίμιο 2017), Πειραιώτες (μυθιστόρημα 2016), Λίστα γάμου (θεατρικό 2016), Εκ Πειραιώς (μυθιστόρημα 2012), Άρης, ο αρχηγός των ατάκτων (ιστορική βιογραφία 2009), Συλλεκτική έκδοση (νουβέλες, διηγήματα 2013), Πρόβες πολέμου (μυθιστόρημα 2014), Εγχειρίδιο βλακείας (δοκίμιο 2008), Ο άνεμος κουβάρι (μυθιστόρημα 2012), Τα παιδιά της Χελιδόνας (μυθιστόρημα 2015), 525 τάγμα πεζικού (μυθιστόρημα 2015),  Αυγά μαύρα (θεατρικό 2014), Ημών των ιδίων (δοκίμιο 2008). Υπήρξε σύζυγος της δημοσιογράφου Μαλβίνας Κάραλη.

Αναλύοντας τον Χαριτόπουλο 

Βιωματική και κοφτή η γραφή του. Το αυτοβιογραφικό του στίγμα παντού παρόν, γιατί ο Χαριτόπουλος ότι γράφει σχεδόν πάντα το έχει ζήσει. Μπρουτάλ λογοτεχνική άποψη από ένα τύπο που αποτυπώνει σκέψεις, γεγονότα και φαντασία στο χαρτί χωρίς να «φοβάται» ή να «γλύφει» τον αναγνώστη. Θα μπορούσε να το κάνει, έχει κάνει καριέρα -ποιος αυτός;- στο διαφημιστικό τομέα, το έχει και εκεί ο άτιμος. Αλλά δεν.

Έρωτας, Πειραιάς, γυναίκα, δικτατορία, Ολυμπιακός, αντάρτικο η θεματολογία του. Κινηματογραφικό τέμπο, πανέξυπνο ξεδίπλωμα ιστοριών και αυθεντική γλώσσα τα κύρια χαρακτηριστικά των έργων του που σπάνια αφήνουν κάποιον ασυγκίνητο. Δεν αφήνει αφηγηματικά κενά γιατί γνωρίζει άψογα ό,τι περιγράφει και η ευχέρεια λόγου του είναι μοναδική στο κείμενο.

Πρέπει όλοι να καταλάβουμε γιατί ξεχωρίζει από όλους εμάς που γράφουμε απογειώνοντας τη φαντασία μας ή στηριζόμενοι σε μαρτυρίες, έρευνες ή διαδίκτυο. Ας πάρουμε για παράδειγμα το βιβλίο του «Πειραιάς Βαθύς», που συγκαταλέγεται στα αστυνομικά αφού έχει κάνει λογοτεχνικό κολάζ των πρωτοσέλιδων των εφημερίδων της εποχής με δολοφονίες, ναρκωτικά, σωματεμπορία και άλλες έκνομες πράξεις. Υλικό καλό για κάποιον συγγραφέα ο οποίος θα μπορούσε να το ζωντανέψει και να το αναδείξει μέσω της πένας και της μυθοπλασίας του. Νομίζω θα έβγαινε ικανοποιητικό αποτέλεσμα αλλά ο συγγραφέας μπροστά στον Χαριτόπουλο θα ήταν συγγραφικά φλώρος. Γιατί ο Χαριτόπουλος έχει περπατήσει στα σοκάκια, έχει πιει τσιγάρα με τέτοιους τύπους, έχει μπλεχτεί σε καυγάδες και ημιπαρανομίες και σου δίνει την αύρα όλου του λιμανιού -άντρου της παρανομίας- τότε. Κάθε καρυδιάς καρύδι περνάει μπροστά από τον κινηματογραφικό και μεγεθυντικό φακό του, σε βαθμό που να αποκαλύπτεται ένα ξεχωριστό ψυχογράφημα για τον καθένα. Δεν δικαιολογεί κανένα, βάζει κάποια όρια μέχρι ποιο σημείο θα τους ακολουθήσει. Από κάποια φάση και μετά τους αφήνει να πράξουν τα αίσχη και τις παρανομίες τους και μένει σε απόσταση.

Παρά το μάγκικο στυλ και τις ακραίες πολλές φορές θέσεις του, μέσα στα βιβλία του είναι δίκαιος. Γράφει τίμια, χωρίς να επιτίθεται σε ανθρώπους και ιδεολογίες που απεχθάνεται. Στο «Εγχειρίδιο βλακείας» συνοψίζει λέγοντας πως η βλακεία είναι πανανθρώπινη και μη ταξική, αφού αφορά από καθαρίστριες έως πρωθυπουργούς, αριστερούς, δεξιούς, καλλιτέχνες ή εργάτες. Βγαίνει από ένα τέτοιο τύπο ευαισθησία; Βέβαια. Για τη δεύτερη σύζυγό του Μαλβίνα Κάραλη έγραψε το «Άνεμος Κουβάρι», που περιέχει τις μεταξύ τους ερωτικές επιστολές, γιατί της το είχε τάξει και γιατί ήθελε να την κάνει ηρωίδα βιβλίου του. Και δυστυχώς και στο γιο του Γιάννη, που έχασε πρόωρα από ανακοπή καρδιάς, το «Πρόβες πολέμου». Όποτε γουστάρει ξαναπαίρνει τα βουνά γιατί η συγγραφική του τρέλα τον πάει εκεί, καταθέτοντας όμως ίσως την πιο τεκμηριωμένη βιογραφία του Άρη Βελουχιώτη. Τα γραπτά ενός συγγραφέα που σφύζουν από τη φράση «Μια νύχτα από τη ζωή μου, ολόκληρη ζωή δική σου» δεν μπορούν παρά να έχουν μεγάλο ενδιαφέρον.

Τα έργα μιλάνε, όχι τα λόγια

 ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΒΛΑΚΕΙΑΣ

Το Εγχειρίδιο βλακείας είναι ένα εγχειρίδιο αυτογνωσίας, μια συμπυκνωμένη φιλοσοφία ζωής με επίκεντρο τη νόηση και την κατανόηση, την ευφυΐα και την ανοησία, τη βλακεία και τον βλάκα. Τα σχετικά φαινόμενα εξετάζονται τόσο από την ιστορική και ανθρωπολογική τους πλευρά όσο και ως κλινικά συμπτώματα της σύγχρονης ζωής.
Ο ίδιος ο συγγραφέας σημειώνει με νόημα στο οπισθόφυλλο του βιβλίου: “Επειδή όλοι υποτιμάμε τον αριθμό των ηλιθίων ανάμεσά μας και κάθε τόσο μας αιφνιδιάζουν πρόσωπα “υπεράνω υποψίας” μάλλον πρέπει να ξανασυστηθούμε…”
Ο Διονύσης Χαριτόπουλος έχει κατανείμει τους πρωτότυπους αφορισμούς του σε 88 ενότητες που αφορούν ισάριθμες περιπτώσεις / διαπιστώσεις / ερμηνείες της ανθρώπινης βλακείας.
Το βιβλίο μπορεί να διαβαστεί από την αρχή ως το τέλος αλλά και δίχως προφανή σειρά όπως ακριβώς μια συλλογή ποιημάτων ή αποφθεγμάτων.
Παραθέτουμε εδώ ένα χαρακτηριστικό αποφθεγματικό κείμενο, το υπ’ αριθμόν 18, ενδεικτικό και του πολύ προσωπικού ύφους του συγγραφέα που συνδυάζει το χιούμορ με τη σοβαρότητα, τον πρωτότυπο αφορισμό με την τεκμηρίωση, την οξυδέρκεια με τη λαϊκή σοφία:
“Ίσως καμιά ιδιότητα του ανθρώπου δεν βοήθησε τόσο τη διανοητική του ανάπτυξη όσο η προσοχή αυτή η πολύτιμη ικανότητα του μυαλού να συγκεντρώνεται με ένταση, που διαθέτουν όλα τα συλληπτικά ζώα: η γάτα όταν φερμάρει το ποντίκι, ο αητός όταν εντοπίζει από ψηλά το θήραμα, η τίγρη που προσηλώνεται τόσο ολοκληρωτικά στο υποψήφιο θύμα της, ώστε λέγεται ότι μπορείς να την πλησιάσεις. Χάρη στην προσοχή, το δίποδο μπορεί και “συλλαμβάνει” όλες τις πτυχές της ζωής, αποκτά σαφέστερη αντίληψη του κόσμου και γίνεται πιο προνοητικό και αποτελεσματικό. Δεν λένε τυχαία τον οξύνου “γάτα”, “σαΐνι”-“ξεφτέρι” (είδη γερακιών) ή “αητό”, που “δεν του ξεφεύγει τίποτα”, ενώ τον χοντροκέφαλο “μπούφο”, “ζώο” και “βόδι”, που “δεν βλέπει την τύφλα του”, γιατί ο ένας παρατηρεί τον κόσμο με περισκόπιο κι ο άλλος με μακαρόνι”. (Από την παρουσίαση της έκδοσης).

 

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΧΕΛΙΔΟΝΑΣ

Ένα σπίτι που το καίνε τρεις φορές κι ένα δελφίνι από ρύζι για τη βασίλισσα. Μια θαυματουργή εικόνα της Παναγίας κι ένας πολεμιστής της Αλβανίας σε θάνατο. Μια βέρα που γράφει σαράντα χρόνια ξένο όνομα κι ένα τσουβάλι κεφάλια ανταρτών για μοίρασμα. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).

 

 ΔΑΝΕΙΚΙΑ ΓΡΑΒΑΤΑ

 «Βγήκα για έρωτα απόψε.
Μα εσύ δε μου κάνεις. Εγώ ψάχνω κάτι δυνατό, σαν ενδοφλέβια. Ψάχνω για τρεις ρόμπες που ξενυχτάνε ανάμεσα στις καραβίσιες λαμαρίνες. Τρεις ξεθωριασμένες ρόμπες που ανοίγουνε, στα όρθια, σε λούστρους και ανήλικα.
Απόψε θα είναι δικές μου.
Με περιμένουν να βυθιστώ μέσα τους, να βαφτιστώ σε φλέματα, λίπη, νύχια, γερασμένα μαλλιά και να τους επιστρέψω τα ονόματά τους… Φλώρα, Φρειδερίκη, Νίκη – Ράδιο σας λατρεύω. Φλώρα, Φρειδερίκη, Νίκη – Ράδιο, δεν έχω τίποτα να σας κρύψω.
Είμαι δικός σας. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).

 

Ο ΑΝΕΜΟΣ ΚΟΥΒΑΡΙ

Δεν μπορώ να σε βοηθήσω με φάρμακα, μου λέει η κυρία Β., πες την αλήθεια, τι θέλεις απ’ αυτό τον άνθρωπο.
Θέλω να ξυπνάει πλάι μου κι ως την τελευταία μέρα της ζωής μου να τον φροντίζω. Θέλω να πεθάνω πρώτη εγώ. Θέλω ένα σημάδι ότι με σκέφτεται και μετά να κοιμηθώ έναν ήσυχο ύπνο. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).

Συγγραφικό ισοζύγιο

 Ένας λογοτέχνης μάγκας, με προϋπηρεσία στα αλώνια που μπορεί όμως να προσαρμόσει τη γραφή του και στα σαλόνια. Προσέξτε: Καμία σχέση με επιτηδευμένη μαγκιά.

Είναι λες και γράφει χορεύοντας τον αγαπημένο του χορό, το ζεϊμπέκικο. Όπως ο ίδιος έχει γράψει είναι μοναχικός χορός, μάγκικος: «Κλείνεσαι στον εαυτό σου και χορεύεις με τα βήματα που σου βγαίνουν όπως το ζεις. Χωρίς να σε νοιάζουν οι θεατές». Ε, ακριβώς αυτή είναι η πιο to the point περιγραφή των έργων του. Ο Χαριτόπουλος έχοντας πλήθος πολυσύνθετων εμπειριών από τον έξω κόσμο -και ιδιαίτερα τον Πειραιά- κλείνεται αριστοτεχνικά στον εαυτό του, τον δικό του μικρόκοσμο, πιάνει την πένα και γράφει μαεστρικά ό,τι γουστάρει και όπως γουστάρει  αδιαφορώντας για τον αντίκτυπο που θα έχει στους αναγνώστες. Τηρεί σίγουρα το δικό του μέτρο και ένστικτο το οποίο σχεδόν πάντα τον βγάζει ασπροπρόσωπο. Είτε περιγράφοντας παράνομους να κάνουν τα μύρια όσα στα σοκάκια και στο λιμάνι του Πειραιά, είτε σηκώνοντας αντάρτικο ανεβαίνοντας με το Βελουχιώτη στα βουνά, είτε γράφοντας για την ανίκητη βλακεία είτε για τον έρωτα ο Χαριτόπουλος μεγαλουργεί.

Και βέβαια σημαντικός πάντα ο ρόλος της γυναίκας στα έργα του:

«Υπάρχουν δύο μάρκες γυναικών: οι ερωτικές και οι ερωτεύσιμες. Οι πρώτες σε ανάβουν, σε πυρπολούν από πόθο. Οι δεύτερες είναι πιο επικίνδυνες· σε πονάνε, χαράζουν την ψυχή ανεξίτηλα».

Ένας άνθρωπος που βάσει αλητείας και εμπειριών θα μπορούσε να φέρνει συγγραφικά  στον Μπουκόφσκι εν τούτοις δεν ακολουθεί κανενός τα χνάρια γιατί πατάει πολύ γερά στα πόδια του. Και τελικά πετυχαίνει κάτι που μόνο λίγοι στην Ελλάδα έχουν καταφέρει. Να έχει τη δική του σχολή, το δικό του στίγμα, να μην αντιγράφει, αντίθετα κάποιοι να προσπαθούν ανεπιτυχώς να τον αντιγράψουν. Αραιά και που κάνει κάποια μικρή παρέμβαση (όπως πρόσφατα βρίζοντας ως ρουφιάνους όσους κάνουν καταγγελία για το τσιγάρο) από το σπίτι του, που έχει «μονάσει», έτσι για να δείξει ότι αν και αποσυρμένος από τα εγκόσμια έχει ακόμα σφυγμό. Αν και ο Χαριτόπουλος υπήρξε  δέσμιος των παθών και των αδυναμιών του σε προσωπικό επίπεδο, αυτό λειτούργησε και λειτουργεί θετικά, απογειωτικά θα έλεγα, στο συγγραφικό του έργο. Επίσης αν στη ζωή σου είσαι λαϊκός, αυθεντικός, τσαμπουκάς, ανεξάρτητος και με αυτοπεποίθηση δεν μπορεί και συγγραφικά να μη σου βγαίνει όλο αυτό στο χαρτί. Ας μην κρυβόμαστε, στην εποχή μας δεν λείπουν οι καλές πένες, λείπουν οι αυθεντικές.

Θετικότατο πρόσημο για αυτό το συγγραφέα από εμένα. Για να είμαι ειλικρινής δεν μπορώ να βρω κάτι αρνητικό όχι γιατί δεν έχει αλλά γιατί δε με αφήνει η μαγκιά του, το original γράψιμό του και η κοινή μας αγάπη για τον Ολυμπιακό.

ΑΤΑΚΑ ΚΑΙ ΕΠΙ ΤΟΠΟΥ

 

Να ανησυχείτε για τους ανθρώπους που τα έχουν καλά με όλους, δεν αντιμιλάνε, δεν θυμώνουν, δεν τσακώνονται ποτέ. Ή πρόκειται για μέγιστους υποκριτές ή πρόκειται για ψοφοδεείς και καταπιεσμένους. Αν τρέμεις στην ιδέα μη σε πουν σεξιστή, μπολσεβίκο, αδερφή, ομοφοβικό, ρατσιστή, αναρχικό, εθνικιστή, τότε το βουλώνεις, λες μόνο ό,τι θέλουν ν’ ακούσουν οι άλλοι και κάποια στιγμή θα δεις μπροστά σου τον ψυχίατρο. 

 

Τώρα υποδύονται τους πολιτικούς, κάτι επιχειρηματικά εξαρτήματα που παράγονται όλα στο ίδιο συστημικό καλούπι. Τίποτα ουσιαστικό δεν μπορούμε να περιμένουμε απ’ αυτούς, μόνο κενές νοημάτων ρητορίες και ανούσιες αντιδικίες. Η τελευταία τάση για να τρομοκρατούν τον κόσμο είναι, ότι μπορεί η κατάσταση να είναι δύσκολη, μα να προσέξουμε γιατί μπορεί να γίνει χειρότερη. Να διαφυλάξουμε αυτό που μας επέτρεψαν να έχουμε. 

 

Δεν είχα ποτέ «χρήσιμες» γνωριμίες και ούτε απέκτησα ποτέ. Γιατί δεν μ’ ενδιέφερε να κάνω λεφτά ή καριέρα. Τα πάθη τα δικά μου ήταν το γράψιμο και οι έρωτες. Όταν ήμουν νεαρός, τότε που όλοι κάνουν όνειρα, το δικό μου ήταν να γίνω νυχτοφύλακας. Όταν οι άλλοι κοιμούνται να με αφήνουν ήσυχο να γράφω. Αυτό το όνειρο προσπάθησα να το κάνω πραγματικότητα, μόλις απολύθηκα από τον στρατό. Έτρεχα συνεχώς σε αγγελίες που ζητούσαν νυχτοφύλακα για εργοστάσια, μεγάλες αποθήκες, κλπ, αλλά μάλλον ήμουν πολύ νέος να με εμπιστευτούν, συνήθως προτιμούσαν συνταξιούχους αστυνομικούς».

 

Ο σωστός χορεύει άπαξ· δεν μονοπωλεί την πίστα. Το ζεϊμπέκικο είναι σαν το «Πάτερ Ημών». Τα είπες όλα με τη μία.

 

Δεν είναι η ζωή που σε απογοητεύει αλλά ο εαυτός σου. Η ζωή δεν είναι καλή ή κακή. Είναι απλώς ζωή και είναι αυτό που βλέπουμε γύρω μας, άλλο δεν υπάρχει. Στη ζωή δεν ήρθαμε για να κάνουμε καριέρα, λεφτά, όνομα. Ήρθαμε για να ζήσουμε. Και για να αφήσουμε τον κόσμο λίγο καλύτερο απ’ ό,τι τον βρήκαμε γι’ αυτούς που θα ακολουθήσουν.


 

[Πηγή φωτογραφίας: ethnos.gr]

Ίσως σας αρέσει και

Αφήστε το σχόλιο σας

*

Ας γνωριστούμε

Όσοι αγαπάτε τη γραφή και μ’ αυτήν εκφράζεστε, είστε ευπρόσδεκτοι στη σελίδα μας. Μέσω της γραφής δημιουργούμε, επικοινωνούμε και μεταδίδουμε πολιτισμό. Φροντίστε τα κείμενά σας να έχουν τη μορφή που θα θέλατε να δείτε σε αυτά σαν αναγνώστες. Τον Μάρτιο του 2016 ίδρυσα τη λογοτεχνική ιστοσελίδα «Λόγω Γραφής», με εφαλτήριο την αγάπη μου για τις τέχνες και τον πολιτισμό αλλά και την ανάγκη ... περισσότερα

Αρχειοθήκη