Δεν θέλω αριθμούς: ήμουν, είμαι και θα είμαι
η ζωή, θαύμα των θαυμάτων, και μόνος μου,
σαν ορφανός, στην αγκαλιά του θαύματος αυτού

βάζω τον εαυτό μου,
μόνος, τριγυρισμένος απ’ τους καθρέφτες,

στον φράκτη αντικατοπτρισμών
των θαλασσών και πόλεων,

που ακτινοβολούν μες στον καπνό.
Και μια μάνα δακρυσμένη

παίρνει στην αγκαλιά της το μωρό. 

Αρσένι Ταρκόφσκι

Το γοργόν και χάριν έχει

Προβληματισμένη, λυπημένη, θυμωμένη.

Μαζί με τις φυσικές καταστροφές, που έγιναν τα τελευταία χρόνια στον τόπο μας, μαζί και η  απαξίωση του πληθυσμού αυτού του τόπου, του ταλαιπωρημένου από χρόνια πολλά, όχι τώρα  μόνο,  σιγά-σιγά γίνεται όλο και πιο φανερή ακόμη και στον πιο ανίδεο ή καλοπροαίρετο άνθρωπο η κατάσταση της χώρας πώς διαμορφώνεται. Θα έλεγα πως είναι ώρα να δυναμώσουμε την φωνή μας την ατομική, σε κάθε εκδήλωση, σε κάθε μας  απόφαση, σε κάθε τι που απομακρύνεται από τα ανθρώπινα δικαιώματα  και από την παράδοση του τόπου μας,  όχι με κριτική αλλά με στάση ζωής.

Θυμάμαι  την Αθήνα στα χρόνια του ’70, ‘80  ακόμη και ‘90  και προσπαθώ να καταλάβω πώς φτάσαμε  μέχρι εδώ, να υπάρχει εγκληματικότητα,  βία, παροξυσμός, απαιδευσία, κυνισμός,  ασέβεια, προχειρότητα,  α-καλλιέργεια.

Συχνά  γυρνάω στα  διαβάσματα μου τα  πολύ πρώτα, σήμερα  είχα την ανάγκη του Λ. Τολστόι [1]. Πάντα ο άνθρωπος είναι ατελής, κανείς δεν είναι άγιος, όλοι έχουμε τις αδυναμίες μας και τις άσχημες πλευρές στον χαρακτήρα μας, αλλά το θέμα  είναι να τις αναγνωρίζουμε, να τις πολεμάμε, να τις  θέτουμε σε πειθαρχία, αν δεν μπορούμε να τις εξαλείψουμε.  Αλλά ό,τι αρνητικό έχουμε το προβάλλουμε σαν προτέρημα και το σέρνουμε πίσω μας, πάνω μας, μέσα μας.  Είναι πιστεύω εγκληματικό και αν αυτό χαρακτηρίζει και μια  ολόκληρη κοινωνία τότε  μιλάμε για κατάπτωση της κοινωνίας αυτής. Η αρχαία ελληνική θρησκεία, που ήταν περισσότερο φιλοσοφία  και διδαχή, με τους μύθους και τις  ιστορίες είχε καλύψει όλες τις  πλευρές στη ζωή ενός ανθρώπου, εξωτερική- κοινωνική  και εσωτερική – ατομική – πνευματική. Οι Ερινύες [2]  ήταν υπαρκτές, παίδευαν τους ανθρώπους. Η εξέλιξη του ανθρώπου έχει σταματήσει. Αντίθετα αναπτύσσεται  η τεχνολογία και οι άνθρωποι, εκατομμύρια άνθρωποι, γίνονται μάζες στην κρεατομηχανή της τεχνολογίας. Έχει δοθεί μια λάθος, κατά τη γνώμη μου, ελευθερία κυρίως στο τι αρέσει σε ένα άτομο και πώς απολαμβάνει τη ζωή, ένα είδος ηδονισμού –  και όλες οι άλλες ελευθερίες, λόγου, δημιουργίας, παιδείας, υγείας, δικαιοσύνης,  λειτουργίας, αποτελεσματικότητας, που χρειάζονται για την ολική του ανάπτυξη και πρόοδο, έχουν αφαιρεθεί και είναι τρόπαιο μόνο  για μια  ελίτ  –  μια  τόσο αντιδημοκρατική λέξη.

Θυμάμαι  στο Λύκειο 1975-78 τελείωνε το οχτάωρο, βγαίναμε από την αυλή του σχολείου, μεσημέρι αν ήμασταν πρωινές  ή βράδυ αν ήμασταν απογευματινές, όλες οι συμμαθήτριες με τις ποδιές μας και μαζεμένα τα μαλλιά, τις τσάντες στο χέρι και χαρούμενες. Βγαίνοντας λύναμε τα μαλλιά ως ένδειξη ελευθερίας  και ανηφορίζαμε ή κατηφορίζαμε για το σπίτι μας, συνοδευόμενες από παρέες αγοριών, που όμως μας συνόδευαν από απόσταση.  Γέλια και χαρές.  Οι περιορισμοί όχι μόνο δεν στερούν τις χαρές της ζωής ίσα – ίσα, τις αυγαταίνουν. Τίποτα από τις ελευθερίες που ζητά ένας νέος άνθρωπος δεν στερηθήκαμε, όμως ο περιορισμός έχει πολλά θετικά καθώς δίνει χρόνο  -το κυριότερο- σε ό,τι επιθυμείς και χρόνος χρειάζεται για ό,τι θέλεις να πετύχεις στη ζωή.

Το γοργόν και χάριν έχει – έχει μόνο χάρη, τίποτε άλλο. Πολλά χρόνια αργότερα  -2007-09 – δούλεψα σε Τεχνικά Λύκεια  διδάσκοντας. Η κατάσταση  και συμπεριφορά των μαθητών, οι ελευθερίες που τους είχαν δοθεί, με έκαναν να παραιτηθώ από κάτι που αγαπούσα πολύ. Και με κλάματα στην Διεύθυνση ζήτησα να φύγω. Αν οι δάσκαλοι και οι καθηγητές αρνιόντουσαν να διδάξουν κάτω  από τις αλλαγές που  το  κράτος εφάρμοσε,  τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά στην παιδεία  και όχι μόνο… Πολύ διαφορετικά. Εγώ ήμουν -και πιστεύω και λίγοι ακόμη που παραιτηθήκαμε- εξαίρεση στο σύνολο που άστοχα πειθάρχησε, ενάντια στην ουσία της  εκπαίδευσης και του λειτουργήματος.

Μαρία Πανούτσου

Αθήνα

29/02/24

[1] Λέων  Τολστόι:   «Να έχεις έναν στόχο για όλη σου τη ζωή, έναν στόχο για ένα μέρος της ζωής σου και έναν στόχο για κάθε χρόνο. Έναν στόχο για κάθε μήνα, έναν στόχο για κάθε εβδομάδα, έναν στόχο για κάθε μέρα, έναν στόχο για κάθε ώρα και κάθε λεπτό. Και να θυσιάζεις τον μικρότερο στόχο για τον μεγαλύτερο”.

Λέων Τολστόι – Εκδόσεις Κέδρος

Ο Λέων Τολστόι (1828-1910) είναι ένας από τους κορυφαίους λογοτέχνες, γνωστός στο ευρύ κοινό πρωτίστως για τα έργα του “Πόλεμος και Ειρήνη” και “Άννα Καρένινα”, που συγκαταλέγονται στα σημαντικότερα μυθιστορήματα όλων των εποχών. Η ζωή του Τολστόι χαρακτηρίστηκε από μεγάλες αντιθέσεις, καθώς τα πρώτα άσωτα χρόνια της αριστοκρατίας τα διαδέχτηκε η ριζοσπαστική μεταστροφή του προς την άρνηση του πλούτου, τη φιλανθρωπία και προς έναν ιδιόμορφο ειρηνιστικό και χριστιανικό αναρχισμό, που έτυχε θαυμασμού από προσωπικότητες όπως ο Γκάντι και επισφραγίστηκε με τον αφορισμό της Ρωσικής Εκκλησίας. Η στροφή στην κοσμοθεωρία του άρχισε να συντελείται με την απογοήτευση που γεύτηκε πολεμώντας με τον ρώσικο στρατό σε διάφορα μέτωπα μέχρι το 1856, όταν και έγραφε τα πρώτα του έργα, αυτοβιογραφικά σε μεγάλο βαθμό. Ο πόλεμος γυμνός, χωρίς πατριωτικά πλουμίδια, σκιαγραφήθηκε στα “Διηγήματα της Σεβαστούπολης” (1855). Λίγο μετά ο Τολστόι αφοσιώθηκε στα κτήματα του, γράφοντας παράλληλα τους “Κοζάκους” (1863) και τον “Πολικούσκα” (1863), έκφραση της γοητείας που του ασκούσε ο χωριάτικος τρόπος ζωής και συνάμα της αποστροφής του για την αριστοκρατική τάξη πραγμάτων, της οποίας ο καθωσπρεπισμός στηλιτεύτηκε στην “Άννα Καρένινα” (1875-77). Στον “Πόλεμο και Ειρήνη” (1865-69), έργο που βασίστηκε σε ιστορικές μαρτυρίες και ντοκουμέντα όπως τα επεξεργάστηκε η πολιτική σκέψη του Τολστόι, επιχειρήθηκε η ανατροπή της ιστορικής μυθοπλασίας, η αποκαθήλωση των ηγετικών μορφών και η ανάδειξη του ρόλου των απλών στρατιωτών. Στα τελευταία έργα του, όπως είναι “Ο θάνατος του Ιβάν Ιλίτς” (1886), “Η σονάτα του Κρόιτσερ” (1887-9), “Ο Διάβολος” (1889-90) και η “Ανάσταση” (1899), ο Τολστόι ανέλυσε πτυχές της γνήσιας χριστιανικής αρετής σε αντιδιαστολή με τον τυπικισμό, μια αρετή που εφάρμοσε ζώντας ασκητικά, παρά τις σοβαρές αντιρρήσεις της γυναίκας του και την αποστασιοποίηση του από το οργανωμένο κράτος και την επίσημη Εκκλησία. Πλήθη όμως ολόκληρα τον θεωρούσαν πρότυπο και προσπαθούσαν να τον γνωρίσουν από κοντά, στη δύση πλέον της ζωής του.

[2] Οι Ερινύες στην ελληνική μυθολογία ήταν μυθικές χθόνιες θεότητες που κυνηγούσαν όσους είχαν διαπράξει εγκλήματα κατά της φυσικής και ηθικής τάξης των πραγμάτων.

[Μαρία Πανούτσου – Ας γνωριστούμε]

Ενημερώνουμε τους φίλους αναγνώστες της στήλης “Εξομολογήσεις ενός ημερολογίου”, της Μαρίας Πανούτσου, ότι αλλάζει η περιοδικότητα των δημοσιεύσεων σε μηνιαία.