«Ίβο Άντριτς», γράφει ο Τόλης Αναγνωστόπουλος

Ίβο Άντριτς/Μικρό βιογραφικό 

O Ίβο Άντριτς γεννήθηκε στο Ντοτς της Βοσνίας, κοντά στο Τράβνικ, στις 10 Oκτωβρίου 1892. Από το 1912 σπουδάζει διαδοχικά στα Πανεπιστήμια του Ζάγκρεμπ, της Βιέννης, της Κρακοβίας και του Γκρατς. Με το ξέσπασμα του Α´ Παγκόσμιου Πολέμου φυλακίζεται από τους Αυστριακούς στο Σπλιτ (1914-1917). Μετά τον πόλεμο διορίζεται στο διπλωματικό σώμα, όπου και υπηρετεί μέχρι το 1941. Μεταπολεμικά εκλέγεται βουλευτής της Βοσνίας-Ερτσεγοβίνης και πρόεδρος της Ένωσης Γιουγκοσλάβων Λογοτεχνών. Το 1961 του απονέμεται το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Από τις Εκδόσεις Καστανιώτη κυκλοφορούν τα μυθιστορήματά του Το γεφύρι του Δρίνου (1997), Το χρονικό του Τράβνικ (1999), Η Δεσποινίδα (2001), οι συλλογές διηγημάτων Ταραγμένοι καιροί (2002), Το σπίτι στην άκρη της πόλης (2005), Δίψα (2009) και η νουβέλα Η Καταραμένη Αυλή (2013), όλα σε μετάφραση του Χρήστου Γκούβη. Πέθανε στο Βελιγράδι στις 13 Μαρτίου 1975.

Αναλύοντας τον Άντριτς

Τρομακτική ευχέρεια αφήγησης με ιστορική ακρίβεια και εξαιρετικό ρυθμό, τα κύρια χαρακτηριστικά αυτού του λογοτέχνη. Εξάλλου, στην ανακοίνωση της βράβευσής του, η Ακαδημία ανέφερε ότι βραβεύτηκε για την επική δυναμική τού λόγου του, απεικονίζοντας την ανθρώπινη μοίρα μέσα από την ιστορία της χώρας του.

Μοιάζει να είναι dj και να παίζει στα decks μείξεις τραγουδιών που περιέχουν μυθοπλασία αλλά και ιστορία.

Σχεδόν όλα τα μυθιστορήματα και τα διηγήματά του έχουν ως κέντρο αναφοράς την κοινωνικοπολιτική κατάσταση και τον εν γένει τρόπο ζωής στη Βοσνία πριν και μετά τους δύο Παγκοσμίους Πολέμους. Αρκετά ονόματα πόλεων, προυχόντων της περιοχής, στρατιωτικών, ιερωμένων. Πολλοί ήρωες με αυτά τα δίχως φωνήεντα σερβοκροάτικα ονόματα. Και όμως πουθενά βαρεμάρα και πλήξη. Αντίθετα, το σκηνικό που στήνει ο Άντριτς είναι μοναδικό. Ενώ μιλά στο όριο της φλυαρίας για όλα τα παραπάνω, ταυτόχρονα καταφέρνει να παρουσιάζει άρτια ψυχογραφήματα των πρωταγωνιστών του, να κεντάει με την πλοκή του, κρατώντας το ενδιαφέρον του αναγνώστη όχι μόνο μέχρι το τέλος αλλά και μετά, όταν κλείνει το βιβλίο και νιώθει γεμάτος. Γιατί τα έργα του Άντριτς, με βασικό το μνημειώδες «Γεφύρι του Δρίνου», σου ανοίγουν νέους ορίζοντες για να κατανοήσεις απόλυτα την κουλτούρα αυτού του λαού και να εξηγήσεις πολλά από αυτά που συνέβησαν αργότερα, με αποκορύφωμα τον εμφύλιο. Με αυτό το έργο αποδεικνύει πως είναι αξεπέραστος στο ιστορικό μυθιστόρημα, καθώς παίρνει ένα μεγάλο ρίσκο να διηγηθεί αριστοτεχνικά την ιστορία του τόπου και των ανθρώπων του για τέσσερις ολόκληρους αιώνες. Και λέω αριστοτεχνικά γιατί ο Άντριτς κάνει κάτι που σπάνια βλέπουμε από άλλους συναδέλφους του. Δεν περιγράφει από τη θέαση και τη σκοπιά ενός ήρωα, πράγμα που θα ήταν μονότονο και μη αντικειμενικό για όλο του το εγχείρημα, αλλά από τη σκοπιά πολλών εκπροσώπων όλων των φυλών του Ισραήλ, που κατοικούσαν στην πολύπαθη περιοχή αυτούς τους αιώνες. Και το βασικότερο; Αν και καταγράφει την πραγματικότητα, που μόνο ρόδινη δεν είναι, κεντράρει στο καλό, στις καλές προθέσεις των ηρώων και στην ελπίδα που πεθαίνει πάντα τελευταία.

Σημειώστε σε όλα τα παραπάνω την εξαιρετική μετάφραση του κυρίου Γκουβή σε όλα τα έργα του συγγραφέα, που μοιάζει να συμμετέχει ενεργά και να σιγοντάρει στην άψογη ερμηνεία τους.

 

Τα έργα μιλάνε, όχι τα λόγια

 

ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΟΥ ΔΡΙΝΟΥ

“Το γεφύρι του Δρίνου” δεν είναι μόνο ένα σημαντικό μυθιστόρημα. Είναι ένα βαλκανικό χρονικό τεσσάρων αιώνων Ιστορίας, τεσσάρων θρησκειών και τριών εθνοτήτων που μοιράζονται τον ίδιο τόπο, την πόλη Βίσιεγκραντ στη Βοσνία.
Στο κέντρο όλων αυτών το γεφύρι, αμετακίνητο από τη θέση του, σαν το πεπρωμένο που διατρέχει πότε φωτεινό και πότε σκοτεινό τις ανθρώπινες ζωές. Μόνο αν διαβάσει κανείς το προφητικό αυτό έργο μπορεί πραγματικά να κατανοήσει τα τραγικά γεγονότα των τελευταίων ετών στη Βοσνία και να διακρίνει τις ανθρώπινες δυνάμεις που πάντα λειτουργούσαν κάτω από την πολυεθνική κρούστα και το μωσαϊκό των θρησκειών.
Το αριστούργημα του μεγάλου νομπελίστα συγγραφέα. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).

ΤΑΡΑΓΜΕΝΟΙ ΚΑΙΡΟΙ

Στην έκδοση αυτή περιλαμβάνονται 14 διηγήματα του μεγάλου σερβοβόσνιου συγγραφέα γραμμένα μεταξύ 1924 και 1953. Κοινός παρονομαστής των 14 αυτών σύντομων ιστοριών το έντονο ιστορικό υπόβαθρο και ο προβληματισμός του συγγραφέα για τα κοινωνικά προβλήματα της εποχής του και της χώρας του. Στις σελίδες αυτές ο αναγνώστης θα ξαναβρεί όλα εκείνα τα στοιχεία που έκαναν τον νομπελίστα συγγραφέα διάσημο και αγαπητό σε όλο τον κόσμο: την ανθρωπιά και την ευαισθησία με την οποία ο Άντριτς αντιμετωπίζει τους ήρωές του, το πάθος με τον οποίο βλέπει τη ζωή, την κριτική ματιά με την οποία αντιμετωπίζει τα τερτίπια της Ιστορίας. Από τα «αναγκαστικά» αναγνώσματα για όποιον θελήσει να έχει μια ολοκληρωμένη ματιά για το έργο του μεγάλου βαλκάνιου συγγραφέα. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).

ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΣΤΗΝ ΑΚΡΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Στα κείμενα που περιέχονται στην έκδοση αυτή, περιλαμβάνεται και το διήγημα που δίνει και τον τίτλο του βιβλίου, διήγημα που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως το «κύκνειο άσμα» του συγγραφέα, αφού δημοσιεύτηκε μετά το θάνατό του. Χωρίς την έντονη παρουσία της Ιστορίας που διακρίνει τα περισσότερα έργα του μεγάλου νομπελίστα συγγραφέα, τα διηγήματα αυτής της συλλογής ξεχωρίζουν για την ευαισθησία τους και την έκδηλη συμπάθεια του Άντριτς προς τον άνθρωπο. Όπως άλλωστε παρατηρούσε ο διάσημος Αυστριακός συγγραφέας Πέτερ Χάντκε «όλοι θα έπρεπε να έχουν διαβάσει τον Ίβο Άντριτς. Είναι ένας μεγάλος συγγραφέας, μεγαλύτερος από τον Τόμας Μαν, γιατί την αφήγησή του υπαγορεύει το έλεος για τον άνθρωπο και ο καλλιτεχνικός ρυθμός, ενώ το έργο του Τόμας Μαν είναι μόνο καλλιτεχνικός ρυθμός». (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).

 

Συγγραφικό ισοζύγιο

Γρήγορα στο θέμα. Ο μεγαλύτερος λογοτέχνης των Βαλκανίων δε θα μπορούσε παρά να έχει από εμένα θετικό πρόσημο και καλό θα ήταν και οι δικοί μας του είδους(του ιστορικού μυθιστορήματος) να τον έπαιρναν ως παράδειγμα.  Για να είμαι δίκαιος σε κάποιο βαθμό έχω δει επιρροές στην τριλογία του Θέμελη.

Απορώ γιατί εδώ στην Ελλάδα δεν τον έχουμε σε περίοπτη θέση δεδομένου πως τα έργα του αποτελούν ιστορικές αναφορές και μπορούν να εξηγήσουν συμπεριφορές, ενέργειες στο πλαίσιο του «εδώ μάγκες είναι Βαλκάνια, δεν είναι παίξε γέλασε. Δεν θα ηρεμήσουμε αλλά και δεν θα ξενερώσουμε ποτέ».

Διαβάζοντάς τον είναι σαν να ανοίγεται μπροστά σου ένας άτλας όπως αυτούς που είχαμε παλιά στο σχολείο από τον «Σιόλα-Αλεξίου» με γεωγραφικά, ιστορικά στοιχεία.

Οι ιστορίες του απλώνονται στον χώρο και στο χρόνο φτιάχνοντας ιστορικά, ψηφιδωτά που ενωμένα φαίνονται να δημιουργούν ένα βαλκανικό χρονικό παλίμψηστο.

Μοιάζει σα να σκηνοθετεί αλά Κουστουρίτσα και να συνθέτει αλά Μπρέγκοβιτς μέσα σε ένα γιουγκοσλαβικό πύργο της Βαβέλ συνοδεία τσιγγάνικων βιολιών. Σαν να είχε συμμετάσχει μετά θάνατο μαζί τους στον «Καιρό των Τσιγγάνων».

Άλλωστε δεν υπάρχει καλύτερη περιγραφή του έργου του από αυτή του Κουστουρίτσα: «Ο Άντριτς είναι ο ήρωάς μου. Κανένας ποτέ δεν γνώρισε καλύτερα τους ανθρώπους αυτών των περιοχών και ούτε έφτασε με την οξυδέρκειά του στην απομυθοποίηση του Βαλκάνιου. Ήταν ο μόνος που κατάλαβε όλη την πολυπλοκότητα αυτής της τραγικής τριάδας – του Ισλάμ, του Καθολικισμού και της Ορθοδοξίας -, των οποίων οι αγάπες, έγραφε, ήταν τόσο απομακρυσμένες και τα μίση τόσο κοντινά. Οι μουσουλμάνοι κοίταζαν προς την Ιστανμπούλ, οι Σέρβοι προς τη Ρωσία και οι Κροάτες προς το Βατικανό. Εκεί ήταν οι αγάπες τους. Εδώ ήταν το μίσος τους»

Τα έργα του μέσα σε ταραγμένους καιρούς έχουν κανονικούς ήρωες ( μοιάζουν μη μυθιστορηματικοί) και συμβολισμούς όπως «Το γεφύρι του Δρίνου». Το γεφύρι δεσπόζει σε όλο το πόνημα γιατί συμβολίζει την ένωση διαφορετικών πολιτισμών, θρησκειών και εξυψώνει αξίες όπως η ελευθερία και η ειρήνη.

Σα να χορεύει  χασαποσέρβικο μπλέκει στην ιστορία του Κροάτες, Σέρβους, Βόσνιους, Τούρκους, Εβραίους, Αυστριακούς, μουσουλμάνους και χριστιανούς και φωνάζει, ουρλιάζει θα έλεγα καλύτερα, πως είναι υπέρ της ειρήνης και της κοινής συνύπαρξης όλων. Βάζει σε πρώτο πλάνο γεφύρια και «ανθρώπους γέφυρες» που ενώνουν τόπους και ανθρώπους όσο διαφορετικοί και αν είναι.

Ο Άντριτς δεν είναι μόνο συγγραφέας αλλά και ένας ουμανιστής φιλόσοφος που βράζει από καλές προθέσεις, αλληλεγγύη και σεβασμό για όλους του διαφορετικού θρησκεύματος ή εθνότητας κατοίκους της περιοχής. Όντως βράζει και καίγεται να επικοινωνήσει τις γεφυρωτικές και ειρηνικές του απόψεις γιατί ως διορατικός άνθρωπος και  καλός ιστορικός υποψιάζεται την μεγάλη καταιγίδα που θα ξεσπάσει ξανά στον τόπο του.

Ευτυχώς για αυτόν μας εγκατέλειψε το 1975 και δεν είδε από κοντά το σπαρακτικό εμφύλιο στην πατρίδα του ούτε την καταστροφή του δικού του αγάλματος στη γέφυρα του Δρίνου που τον καθιέρωσε ως συγγραφέα.

 

ΑΤΑΚΑ ΚΑΙ ΕΠΙ ΤΟΠΟΥ

 

  • «Αν θες να ξέρεις τι πράμα είναι ένα κράτος και η διοίκησή του, κοίταξε μόνο να μάθεις πόσοι έντιμοι κι αθώοι άνθρωποι βρίσκονται στις φυλακές, κι από την άλλη, πόσοι εγκληματίες και παράνομοι είναι ελεύθεροι. Έτσι θα το μάθεις με τον καλύτερο τρόπο».
  • «Οι άνθρωποι θυμούνται και διηγούνται μόνον αυτό που μπορούν να κατανοήσουν και να μετατρέψουν σε μύθο…»

[Πηγή φωτογραφίας: bookfeed.gr]

Ίσως σας αρέσει και

Αφήστε το σχόλιο σας

*

Ας γνωριστούμε

Όσοι αγαπάτε τη γραφή και μ’ αυτήν εκφράζεστε, είστε ευπρόσδεκτοι στη σελίδα μας. Μέσω της γραφής δημιουργούμε, επικοινωνούμε και μεταδίδουμε πολιτισμό. Φροντίστε τα κείμενά σας να έχουν τη μορφή που θα θέλατε να δείτε σε αυτά σαν αναγνώστες. Τον Μάρτιο του 2016 ίδρυσα τη λογοτεχνική ιστοσελίδα «Λόγω Γραφής», με εφαλτήριο την αγάπη μου για τις τέχνες και τον πολιτισμό αλλά και την ανάγκη ... περισσότερα

Αρχειοθήκη