«Πουσπορίτσα», ένα διήγημα του Οδυσσέα Νασιόπουλου

-Γεια σου μαμά!

-Καλώς το κορίτσι μου. Πώς πήγε το σχολείο;

-Καλά, τίποτα το ιδιαίτερο, όπως τα ξέρεις. Πείνασα! Τι βράζεις εκεί; Α! Πάλι όσπρια. Αφού ξέρεις, δεν μου πολυαρέσουν, είπε η μικρή Δέσποινα δυσφορώντας.

-Κάθισε! Σε λίγο είναι έτοιμα και πρώτον τα όσπρια είναι ότι πιο υγιεινό και θρεπτικό υπάρχει. Χίλιες φορές καλύτερο φαγητό από τις αηδίες που τρως έξω. Και δεύτερον αυτά δεν είναι όσπρια.

-Καλά μην αρχίζεις πάλι. Και λοιπόν, τι βράζεις εκεί;

-Αυτά Δέσποινα μου είναι διάφορα είδη δημητριακών καρπών. Και θα γίνουν ένα πολύ ωραίο φαγητό. Το φτιάχνω για το έθιμο της Πουσπουρίτσας, που κάνουμε ή κάναμε τέλος πάντων στο χωριό μας το Νεραϊδοχώρι Τρικάλων που πάμε συχνά πυκνά.

-Πώς το είπες; Το έθιμο της Πουσπορίτσας; Δεν μου είχες μιλήσει ποτέ για αυτό.

-Αχ! Πόσο μου θυμίζεις εμένα. Την ίδια ερώτηση είχα κάνει κι εγώ στη μητέρα μου, όταν το έφτιαχνε. Σου είχα μιλήσει, αλλά μάλλον δεν το συγκράτησες, ήσουν μικρούλα τότε. Λοιπόν, άκουσέ με. Ή μάλλον κάτσε να σου διαβάσω, τα έχω όλα γραμμένα, εδώ στο τετράδιό μου που φυλάω τις συνταγές της γιαγιάς. Άκου, λοιπόν. Τα παλιά χρόνια, στα χωριά κυρίως που ο κόσμος ζούσε απλά και ευχαριστιόταν με τα λίγα,  ανήμερα των Εισοδίων της Παναγίας, σαν σήμερα δηλαδή, όπου συνδέεται με την είσοδο στο χειμώνα, αλλά και με τη σοδειά του, αφού βρίσκεται στην  αρχή του χειμώνα και παράλληλα  σηματοδοτεί το τέλος περίπου της εσοδείας (έχουν, δηλαδή συγκεντρωθεί σχεδόν όλοι οι καρποί στο σπίτι) και  την αρχή της νέας περιόδου  με τη σπορά των δημητριακών. Παίρνανε, λοιπόν, τον τέντζερη, μια χάλκινη κατσαρόλα δηλαδή, τέτοια είχανε τότε, να σαν τον δικό μας. Αφού τον γεμίσουν νερό, το ‘βάζαν στην φωτιά, στο τζάκι ή την σόμπα. Και στη συνέχεια ρίχνανε διάφορα είδη δημητριακών καρπών, από μια χούφτα, το κάθε είδος όπως σιτάρι, κριθάρι, βρώμη, φασόλια, κουκιά, ρεβίθια, φακές, καλαμπόκι. Και τ’ αφήνανε να βράσουν ανάλογα με το χρόνο του το καθένα. Και όπως καταλαβαίνεις, τότε δεν είχαν χύτρες ταχύτητος, και  έπαιρνε πολύ ώρα το βράσιμο, γι’ αυτό τα ετοίμαζαν από το βράδυ… Ύστερα τα μοίραζαν υπό τύπον κολλύβων στη γειτονιά «για να γίνουν τα σπαρμένα», όπως λέγανε. Από αυτά, ένα πιάτο  «εισάγουν» στην εκκλησία, όπου διαβάζεται κατά τη Λειτουργία και μοιράζεται  στο εκκλησίασμα.  Ένα μέρος του επιστρέφεται στο  σπίτι. Από αυτό είχαν μερίδιο και τα ζώα, ιδιαίτερα «οι αροτήρες  βόες», «τα καματερά βούγια», όπως τα λέγανε.

-Τι είναι αυτά μαμά;

-Τα βόδια βρε! Απάντησε εκείνη και η μικρή γέλασε.

-Ε! Και ό,τι έμεινε το έριχνε ο γεωργός στο χωράφι για «ν’ αναπαυθεί ο σπόρος». Αλλού παίρνουν πολυσπόρια  και πάνε στη βρύση για να την ταΐσουν ή να την νίψουν.

-Και γιατί το κανένα το έθιμο αυτό;

-Το έθιμο αυτό Δεσποινάκι μου, σφραγίζει το τέλος ή αλλού το  μέσον της  σποράς. Έτσι ο λαός το λέει Αποσπορίτισσα  ή Μεσοσπορίτισσα, με  την βοήθεια της Παναγιάς, που εκτός των άλλων θεωρείται προστάτρια της σοδειάς, για αυτό και «Αποσοδειά» και προς τιμήν της «εισάγει» συμβολικά, κατά  αρχαία συνήθεια (πανσπερμία) στο ναό «πολυσπόρια» ή «μπουμπόλια» ή «μπουσμπουρέλια». Επίσης συμβολίζει ότι οι αργοτικές εργασίες στο χωράφι και γενικά· θα έχουν καλή σοδειά (Καλοσοδειά) και τη γονιμότητα τής γης,  πράγμα που δηλώνει ότι η εθιμική πανσπερμία, η προσφορά δηλαδή την ημέρα αυτή, σε όλο σχεδόν τον ελληνικό χώρο φαγητού που παρασκευάζεται από πολλούς σπόρους μαζί. Ο λαός το λέει πολυσπόρια ή μπόλια, ή μπομπόλια, και μπουσμπουρέλια.,.Απ’ την άλλη η λέξη πουσπορίτσα, προέρχεται από το πολυσπορίτσα, που σε βάθος χρόνου αλλοιώθηκε και έγινε πουσπορίτσα.

-Και πώς γίνεται το φαγητό αυτό μαμά;

-Πώς γίνεται; Αφού ρίχνουν τα σπόρια στο νερό ξεχωριστά από το βράδυ, να μαλακώσουν, λένε: «Όπως τρέχει το νερό να τρέχει το βιός».  Κατόπιν παίρνουν το νερό και γυρίζουν στο σπίτι. Όπως βράζουν, λοιπόν, την άλλη μέρα ρίχνουν λάδι και ανακατεύουν,  μέχρι να χυλώσουν, και τα σερβίρουν με κανέλα ή ζάχαρη αναλόγως. Και επειδή το έχω ψάξει λίγο παραπάνω, σαν συμπλήρωμα απ’ όσα γράφει εδώ, πρόσθεσα και δικά μου.

-Το κατάλαβα αυτό μαμά.

-Σε ζάλισα λίγο, ε; Δεν πειράζει να μαθαίνεις,  η  προσφορά  της πανσπερμίας καρπών είχε και τον χαρακτήρα κολλύβων προς τους νεκρούς. Είναι  άλλωστε γνωστό ότι όσπρια είναι το κύριο  φαγητό  των νεκρόδειπνων και μνημόσυνων. Οι αρχαίοι προσέφεραν πανσπερμία στη Δήμητρα και τους Δαίμονες της ευφορίας της γης καθώς και στον ψυχοπομπό Διόνυσο και τις  ψυχές των νεκρών, την τρίτη ημέρα των Ανθεστηρίων, ήταν γιορτή στην αρχαία Αθήνα, τους λεγόμενους Χύτρους, όταν  ήταν ανοιχτός ο Άδης, όπως πιστεύανε. Αλλά και κατά την εποχή  της συγκομιδής καρπών των δένδρων, που συμπίπτει με τους μήνες Οκτώβριο-Νοέμβριο, τον μήνα Πυανεψιώνα στην Αρχαία Αθήνα, μοίραζαν κουκιά. Η μετάληψη της πανσπερμίας μετέδιδε στους μετέχοντες καλή τύχη. Όπως κατάλαβες, είναι ένα έθιμο που προέρχεται από τα πανάρχαια χρόνια. Αυτά εν ολίγοις καλό μου!

-Επιτέλους μαμά, ούτε η δασκάλα μου στο σχολείο να ήσουν.

-Εγώ όμως, είμαι καλύτερη απ’ τις δασκάλες σου, είπε εκείνη και τις έδωσε ένα φιλί.

-Μαμά, να σε ρωτήσω κάτι, είχαμε χωράφια παλιά στο χωριό;

-Πώς σου ήρθε αυτό, ναι είχαμε. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Άντε δοκίμασε τώρα την πουσπορίτσα σου!

-Κι αυτή η ιστορία λέει, πως πουλήθηκαν για να ξεχρεώσουμε.

-Α! Πολλά ξέρεις εσύ μικρή μου! Ναι, έτσι είναι κι ακόμα χρωστάμε.

-Ε! Μαμά δεν τα ξέχασα όλα. Και τελικά είναι ωραία τα όσπρια της πουσπορίτσας.

-Τι λένε, εδώ οι αγάπες μου;

-Α! Μπαμπά μου. Για το έθιμο της Πουσπορίτσας, μου τα είπε όλα η μαμά ή μάλλον τα διάβασε.

-Ναι, αλλά δεν σου είπε, πόσο ωραία την φτιάχνει. Και ότι ήταν η αιτία, να γνωριστούμε. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.

-Έλα μπαμπά πες μου!

-Μια άλλη φόρα Δεσποινάκι μου! Έλα να φάμε τώρα.

-Αχ! Πόσο μου θυμίζεις εμένα μικρή μου. Έτσι περίεργη ήμουνα.

-Περίεργη, γλυκειά και ατίθαση! Να, σαν την Πουσπορίτσα, είπε εκείνος και γελάσανε.

Ίσως σας αρέσει και

Αφήστε το σχόλιο σας

*

Ας γνωριστούμε

Όσοι αγαπάτε τη γραφή και μ’ αυτήν εκφράζεστε, είστε ευπρόσδεκτοι στη σελίδα μας. Μέσω της γραφής δημιουργούμε, επικοινωνούμε και μεταδίδουμε πολιτισμό. Φροντίστε τα κείμενά σας να έχουν τη μορφή που θα θέλατε να δείτε σε αυτά σαν αναγνώστες. Τον Μάρτιο του 2016 ίδρυσα τη λογοτεχνική ιστοσελίδα «Λόγω Γραφής», με εφαλτήριο την αγάπη μου για τις τέχνες και τον πολιτισμό αλλά και την ανάγκη ... περισσότερα

Αρχειοθήκη