Εγκράτεια. Κατά κύριο λόγο και πολύ γενικόλογα σημαίνει την εκούσια αποχή από τις ηδονές. Παρεξηγημένη έννοια, σπανίως κατακτά χρόνο στη σκέψη μας για εν τω βάθει ανάλυση. Συνδεδεμένη κυρίως, αν και κακώς, με τη θρησκεία, όχι μόνο την χριστιανική αλλά  την όποια «οργανωμένη» θρησκεία επιτάσσει ενδοσκόπηση και επαφή με το Θείο,  αυτοέλεγχο, νηστεία.

Η εγκράτεια, πάλι κακώς, έχει σχεδόν ταυτιστεί με την νηστεία, την νοούμενη αποκλειστικά ως αποχή βρωμάτων. Όμως, το περιεχόμενο της εγκράτειας είναι πολύ πιο ευρύ και αυτό όχι μόνο σύμφωνα με την χριστιανική εμπειρία αλλά και σύμφωνα με την εμπειρία κάθε σκεπτόμενου ανθρώπου, που επικοινωνεί και αλληλεπιδρά με τους ανθρώπους και το περιβάλλον του. Η λέξη κλειδί εδώ είναι «σκεπτόμενου». Όταν κάποιος απλά δέχεται τα ερεθίσματα που υπάρχουν γύρω του και τα εισπράττει χωρίς φίλτρο, χωρίς εμβάθυνση, χωρίς εξέταση, χωρίς αντίσταση, τότε απλά νοείται περισσότερο φερέφωνο και μαριονέτα, παρά νοήμον πλάσμα και μάλιστα με διάνοια που υπερτερεί έναντι αυτής όλων των άλλων πλασμάτων του πλανήτη. Σε αυτή την περίπτωση η έννοια της εγκράτειας θα ήταν σε κάποιον παντελώς άγνωστη, καθώς και άχρηστη.

Η εγκράτεια, λοιπόν, αφορά όλες μας τις αισθήσεις. Αφορά όλες τις ηλικίες. Άνδρες και γυναίκες. Νυμφευμένους αλλά και ανύμφευτους. Είναι η τιθάσευση του σώματος και του πνεύματος απέναντι σε κάθε είδους πάθος. Θα μπορούσε να πει κανείς πως αποτελεί την λεπτή, ενίοτε, εκείνη γραμμή μεταξύ της αρετής και της κακίας. Γι’ αυτό και όσοι προσπαθούν να είναι εγκρατείς ακολουθούν έναν δρόμο σκληρής, πολλές φορές, άσκησης.

Ξέρεις τί είναι να θες να χλαπακιάσεις τον άμπακο και να αντιστέκεσαι; Να θες να πλακώσεις στα χαστούκια κάτι χαζογκομενάκια, που στο παίζουν υπεράνω και σε σνομπάρουν, αλλά αντί να τα ξεμαλλιάζεις να μαζεύεις την περηφάνεια σου και να τα αγνοείς; Να βρίσκεται ένας λεβεντομαλάκας να σου μιλάει άσχημα και συ αντί να απλώνεις το χέρι σου σε φάσκελο, να απλώνεις ο χαμόγελό σου; Να αντιστέκεσαι σε κουτσομπολιά καθώς και σε όλου του είδους τα γλειψίματα – με την μεταφορική τους έννοια πάντα! Να μην κατηγορείς, να μην ασχημονείς, να μην εξάπτεσαι για ψύλλου πήδημα, να μην βρίζεις; Να μην πηδάς (ναι, με την πικάντικη την έννοια) σαν κουνέλι στον καιρό του ό,τι περπατάει, ό,τι κολυμπάει και ό,τι ίπταται; Η λίστα είναι μακρά έως και ατελείωτη…

Άθλος! Όσοι προσπαθούν να είναι εγκρατείς τελικά δεν ασκούνται απλά, αθλούνται συστηματικά. Και μάλιστα σε επίπεδο πρωταθλητισμού. Τόσες είναι οι αντιξοότητες και οι δυσκολίες, τέτοια πρέπει να είναι η επιμονή για να επιτύχεις! Και πάλι, θα ΄ρθουνε φορές ήττας, αλλά η προσπάθεια συνεχίζεται, η παραίτηση δεν είναι επιλογή ακόμα και αν φτάσει κάποιος τελικά να παραλάβει το χρυσό και να ανέβει στο πρώτο βάθρο. Κι αυτό γιατί, ως γνωστόν, ό,τι αφήσεις σε αφήνει…

Η εγκράτεια, όπως όλα άλλωστε στην περίπλοκη φύση μας, θέλει κι αυτή ακόμα μέτρο. Εγκράτεια είναι και το να μην είσαι απόλυτα εγκρατής, γιατί μετά ξεφεύγεις από την ατελή σου φύση, που σε κάνει άνθρωπο… Διαφορετικά θα έπρεπε ίσως να εγκαταλείψεις τα εγκόσμια και να πας να ταχθείς με τους αγγέλους σε κάποιο μοναστήρι, με δόξα και τιμή, όπως αρμόζει στην περίπτωση.

Εγκράτεια είναι και να μην την ψωνίσεις επειδή εσύ είσαι εγκρατής και άλλοι όχι. Αν και, μεταξύ μας, όσα ξέρει ο νοικοκύρης δεν τα ξέρει ο κόσμος όλος, οπότε μην παίρνεις και όρκο για το τί κάνουν οι άλλοι. Η εγκράτεια υφίσταται και εφαρμόζεται ανάλογα με το σύστημα των αξιών του καθενός τελικά. Και ίσως να χρειάζεται για την διατήρηση των αξιών γενικότερα και για την κοινωνική ισορροπία.

Η εγκράτεια, όταν πηγάζει εκ των έσω, ξεκουράζει. Όταν έχει γίνει βίωμα, ισορροπεί και κατευνάζει. Κανείς δεν θα σε κρίνει, κανείς όμως, εάν αργήσεις να φθάσεις στην Ιθάκη [1]. Ο προορισμός είναι γνωστός και είναι ένας. Το ταξίδι κρίνεται. Στο ταξίδι κρινόμαστε όλοι μας.

[1] Αναφορά στο ποίημα του Κ. Καβάφη «Ιθάκη».