Αλητεία. Εκ του αρχαίου «ἀλῶμαι», που σημαίνει περιπλανώμαι` «ἄλη» η περιπλάνηση. Στην Οδύσσεια [1] χρησιμοποιείται για να περιγράψει τους ζητιάνους. Σε κάποιες αρχαίες ελληνικές τραγωδίες χαρακτηρίζει τους εξόριστους. Καθόλου κακό… Τώρα πώς στην ευχή κατέληξε να λέμε «αλήτης» και να φτύνουμε στον κόρφο μας [2] είναι μάλλον απόρροια αυτής της ιδιορρυθμίας μας να κολλάμε ταμπελάκια [3]. Το ‘χουμε χούι [4], πώς το λένε; Τον έβλεπαν τον άλλον ρακένδυτο, άεργο, ταλαίπωρο και λέγανε «Τς… τς… τς… Κατάντια! Άμα δεν ήταν παλιοχαρακτήρας κι άχρηστος δεν θα τον ήταν έτσι [5]».

Ο αλήτης, λοιπόν. Υπάρχει και το «η αλήτισσα» αλλά δεν ταιριάζει βρε παιδί μου, δεν κουμπώνει. «Ο αλήτης» έχει επικρατήσει στη συνείδησή μας μάλλον ως καθαρά αντρική υπόθεση. Κατά βάση είναι ο κακός χαρακτήρας, αυτός που εκμεταλλεύεται τους άλλους. Κάποτε το αλήτης σήμαινε επίσης οπωσδήποτε αυτόν που ζούσε στο περιθώριο, χωρίς εμφανή πηγή εισοδημάτων, πολλές φορές ο επαίτης. Να σας το κάνω εικόνα. Κακοντυμένος έως φτωχοντυμένος απαραιτήτως, περίεργη φάτσα, όπου καταγώγια, τσιγάρα, ποτά, ξενύχτια, μπαρμπούτια [6] και λοιπά… μπούτια, καυγάδες, μπουνίδια, βρισίδια, μαχαιρώματα, καθώς επίσης και κομπίνες, λαμογιές [7], βρωμοδουλειές, παρανομίες, ε, χωμένος μέσα μέχρι τα μπούνια [8]. Ξεδιάντροπος κι αναίσχυντος ως το μεδούλι.

Βέβαια, σιγά – σιγά με τον καιρό επήλθεν η πρόοδος! Πλέον για τον αλήτη ισχύουν πιθανώς όλα τα παραπάνω αλλά και με την προσθήκη μερικών εξαιρέσεων. Δεν είναι κακοντυμένος. Ούτε και κάνας φτωχομπινές [9]. Και δεν τον συναντάς μόνο σε κακόφημα στενοσόκακα και καταγώγια. Πάρτε παράδειγμα την οδό Βουλής. Δεν την λες και λεωφόρο, αλλά δεν είναι και κάνα στενάκι του πεταματού [10]. Ούτε το κτίριο από το οποίο έχει πάρει το όνομά του ο δρόμος το λες και καταγώγι, αλλά από αλήτες, ουουου! Να φαν κι οι κότες, που λέει ο λόγος…

Έτσι, μ’ αυτά και με τούτα, φτάσαμε να έχουμε τον αλήτη ίνδαλμα, τον αλήτη πρότυπο, τον μυστικό πόθο στον κόρφο κάθε κοπέλας (και μεγάλης και μικρής), που λαχταρούσε να ερωτευθεί, να κατακτηθεί και να κατακτήσει. Πώς ήταν ο Άλκης Γιαννακάς, ας πούμε, στο Ρεμάλι της Φωκίωνος Νέγρη [11]; Ή ο μακαρίτης ο Κούρκουλος στον Κατήφορο [12]; Αυτό.

Ναι, το ξέρω, είναι περίεργο το φαινόμενο. Εκεί, γοητευόμαστε από τον κάθε αλήτη, τον πιστεύουμε και μετά την πατάμε σαν χάπατα [13]. Άστο, δεν έχει θεραπεία… Έχουμε δοκιμάσει τα πάντα, δεν γίνεται τίποτα. Τα ίδια Παντελάκη μου, τα ίδια Παντελή μου!

Θα μου πείτε, μόνο κούκλοι είναι αυτοί οι αλήτες τελοσπάντων; Να σας πω. Ίσως και όχι όλοι τους, αλλά το κάτι τις τους για δέλεαρ θα το έχουν. Μα φάτσα, μα πάρλα, μα κάτι τελοσπάντων. Γιατί να μην ξεχνάμε ότι όλοι τους είναι κατά κύριο λόγο άεργοι και στην σημερινή εποχή λεφτάδες. Πώς γίνεται, θα μου πείτε. Ε, να. Λίγο μια μίζα από δω, λίγο μια αρπαχτή από κει, λίγο καμιά κληρονομιά, όλο και κάτι γίνεται. Σαν να λέμε απ’ έξω μια χαρά περιτύλιγμα και μέσα μια προχωρημένη σήψη ένα πράμα.

Και να μετά ο κάθε πικραμένος (ναι, στους άντρες αναφέρομαι), που την ψωνίζει από ελαφρώς ως βαρέως και θέλει να γίνει κι αυτός ο παρταόλας. Και παρεκτρέπονται σφόδρα μετά ακολουθώντας τα λάθος πρότυπα. Εμ, τι νομίζατε, πως μόνο τα κοριτσάκια την πατάνε; Μωρέ, έννοια σας κι είναι και κάτι «κοριτσάκια» σιγανοπαπαδιές σωστές, αλανιάρες που σας τρώνε για πρωινό γατάκια…

Α, και τώρα που είπα αλανιάρες και το θυμήθηκα. Άλλο αλήτης κι άλλο αλάνι [14]. Η ειδοποιός διαφορά έγκειται στο ότι το αλάνι έχει κι ένα περιθώριο να σας βγει και χρυσό παιδί. Επίσης, μην μπερδεύεστε με το «μάγκας». Ολόκληρο ξεχωριστό κεφάλαιο, χωράει μέσα και τους αλήτες και τα αλάνια.

Όπως έλεγε κι ένας αγαπημένος μου άνθρωπος, ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει, έχουμε πια και ηλικία και γνώση. Κοινώς, ούτε «λεβέντη μου κι αλήτη μου» [15] υπάρχει, που μια χαρά λεβέντης ήτανε εκείνος ο αλήτης, ούτε και «Μη φύγεις Τόλη μου, θα φαρμακωθώ» [16], που μια χαρά αλήτης ήτανε κι εκείνος ο λεβέντης…

Έχουμε και ηλικία και γνώση, όλοι μας, κι αναλόγως ας πράττουμε. Λέω εγώ τώρα…

[1] Οδύσσεια: το δεύτερο μεγάλο έπος της αρχαίας ελληνικής γραμματείας μετά την Ιλιάδα. Και τα δύο αποδίδονται στον αρχαίο ποιητή Όμηρο.

[2] Φτύνω στον κόρφο μου: παραβολική πράξη για την αποτροπή της βασκανίας. Συμβολίζει την επιθυμία μας να μην μας τύχει/συμβεί εμάς το κακό που αντικρίζουμε.

[3] Κολλάω ταμπελάκι: σημαίνει να χαρακτηρίζω κάποιον κατά την γνώμη μου με κάποιο ιδιαίτερο γνώρισμά του.

[4] Χούι (το): ιδιαίτερη συνήθεια, συνήθως ενοχλητική για τους άλλους.

[5] Δεν θα τον ήταν έτσι: καρδιτσιώτικος ιδιωματισμός. Η σωστή έκφραση είναι «δεν θα ήταν έτσι».

[6] Μπαρμπούτια: το μπαρμπούτι, παιχνίδι με ζάρια.

[7] Λαμογιές: η λαμογιά. Έκφραση της αργκό, που σημαίνει η σκάρτη δουλειά, η απατεωνιά, η κομπίνα.

[8] Μπούνια: ναυτική ορολογία για τις υδρορροές ενός πλοίου. Εάν ένα πλοίο φορτωθεί «ως τα μπούνια» κινδυνεύει να βάλει νερά από το κατάστρωμα. Μεταφορικά σημαίνει «πάρα πολύ, σε υπερβολικό βαθμό».

[9] Φτωχομπινές: στην αργκό σημαίνει αυτός που δεν έχει πολλά χρήματα.

[10] Πεταματού (του): για πέταμα.

[11] Το ρεμάλι της Φωκίωνος Νέγρη: αναφορά στην ελληνική ταινία του 1965, των Καραγιάννη – Καρατζόπουλου, σε σκηνοθεσία του Κώστα Καραγιάννη.

[12] Ο Κατήφορος: αναφορά στην ελληνική ταινία του 1961, της Φίνος Φιλμς, σε σενάριο και σκηνοθεσία Γιάννη Δαλιανίδη.

[13] Χάπατο: στην αργκό σημαίνει ο εξαιρετικά εύπιστος άνθρωπος.

[14] Αλάνι: το παιδί του δρόμου, που τριγυρίζει, το μαγκάκι, το χαμίνι.

[15] «Λεβέντη μου κι αλήτη μου»: αναφορά στο τραγούδι «Η αγάπη θέλει δύο» σε πρώτη εκτέλεση των Αλίκη Βουγιουκλάκη και Δημήτρη Παπαμιχαήλ, σε στίχους του Ντίνου Δημόπουλου και μουσική του Νίκου Μαμαγκάκη, από την ελληνική ταινία του 1968 «Η Αρχόντισσα και ο Αλήτης».

[16] «Μη φύγεις Τόλη μου, θα φαρμακωθώ»: αναφορά στην ελληνική ταινία «Τα Κόκκινα Φανάρια», παραγωγής 1963, σε σκηνοθεσία Βασίλη Γεωργιάδη. Η ταινία υπήρξε υποψήφια για το Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας στην 36η απονομή των βραβείων το 1964.