«Ναντίν Γκόρντιμερ», γράφει ο Τόλης Αναγνωστόπουλος

Nαντίν Γκόρντιμερ/Μικρό βιογραφικό

Η Nαντίν Γκόρντιμερ (Nadine Gordimer, 20 Νοεμβρίου 1923 – 13 Ιουλίου 2014) ήταν κορυφαία μεταπολεμική Νοτιοαφρικανή συγγραφέας, πολιτική ακτιβίστρια εναντίον του καθεστώτος του Άπαρτχαϊντ στη χώρα της, και μέλος του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου όταν το κόμμα ήταν απαγορευμένο. Βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας του 1991. Ήταν κόρη Εβραίων μεταναστών, Ρωσικής καταγωγής. Γεννήθηκε στο Σπρινγκς, μια πόλη δίπλα στο Γιοχάνεσμπουρκ και πέθανε στον ύπνο της στα 91 της χρόνια. Άρχισε να γράφει από τα εννέα της και στα δεκαπέντε (1937) δημοσίευσε το πρώτο της διήγημα, μια ιστορία για παιδιά. Το 1939 έγραψε το πρώτο της βιβλίο για ενηλίκους. Έγινε διάσημη από τα μυθιστορήματά της, αλλά υπήρξε και σπουδαία διηγηματογράφος, (15 συλλογές διηγημάτων).

Αναλύοντας την Γκόρντιμερ

Η Γκόρντιμερ είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση συγγραφέα. Μεγάλο της ατού η επιβλητική, υποβλητική και κάποιες φορές ποιητική γραφή της. Αρχιτέκτονας της γλώσσας, ζωγράφος ωραίων εικόνων και εξαιρετική διακοσμήτρια των γραπτών της. Μια πεζογράφος-καλλιτέχνης γενικότερα, που σπάνια αφήνει κάποιον ασυγκίνητο. Παίζει πολύ με την τεχνική του εσωτερικού μονόλογου, χωρίς όμως να κουράζει και να γίνεται βαρετή. Ολοζώντανες οι περιγραφές της. Βλέπεις τα ορμητικά ποτάμια της Νοτίου Αφρικής να περνάνε δίπλα σου και προσέχεις να μην πέσεις μέσα. Θέλεις να ξεκολλήσεις το δέρμα σου για να γλιτώσεις από την αποπνικτική ζέστη. Περισσότερο όμως να φύγεις μακριά από την ωμή βία και το ρατσισμό, που είναι τα κύρια χαρακτηριστικά των βιβλίων της.

Έχει μια κάποια διαφορά στα μυθιστορήματα σε σχέση με τα διηγήματά της. Στα πρώτα είναι πιο επιθετική στα δεύτερα ξεφεύγει και πέραν της Νοτίου Αφρικής και του Απαρτχάιντ. Η πανούργα έχει σαν τον Κάφκα φτιάξει ιστορία με ήρωα ένα παράσιτο που ζει στο στομάχι ενός ανθρώπου και αφοδεύεται στη λεκάνη της τουαλέτας. Και στην ίδια συλλογή διηγημάτων μια γυναίκα που χάνει τον ηλικιωμένο άνδρα της πάει ταξίδι στο Λονδίνο για να βρει τον γκέι πρώην εραστή του. Γύρευε τώρα.

Μετράει πολύ και ο μεταφραστής των έργων της. Δεν θα ήθελα σε καμία περίπτωση να είμαι στη θέση του. Η Γκόρντιμερ χρησιμοποιεί σε μια μεγάλη πρόταση πολλά σημεία στίξης και πολλές παρομοιώσεις. Αν χάσεις λίγο «το βηματισμό σου» διαβάζοντάς την, το πιο πιθανό να πεδικλωθείς και να πέσεις μένοντας πίσω στην υπόθεση και στα μηνύματα που θέλει να περάσει. Απαιτεί προσοχή και προσήλωση. Γι’ αυτό και πολλοί εγκαταλείπουν νωρίς. Οι άλλοι στο τέλος αισθάνονται τυχεροί στην τοποθεσία «Πραγματική Λογοτεχνία».

Τα έργα μιλάνε, όχι τα λόγια

Ο ΣΥΝΤΗΡΗΤΗΣ

Ο Μέρινγκ είναι πλούσιος. Κατέχει όλα τα προνόμια και τα αγαθά που έχει να προσφέρει η λευκή Νότια Αφρική, αλλά τα περιουσιακά του στοιχεία αρνούνται να παραμείνουν χειροπιαστά. Η γυναίκα του, ο γιος του και η ερωμένη του τον εγκαταλείπουν. Ο επιστάτης και οι εργάτες του αρχίζουν σιγά σιγά να αδιαφορούν για τις οδηγίες του – ακόμη και η γη επαναστατεί, καθώς η ξηρασία κι ύστερα οι πλημμύρες καταστρέφουν τη φάρμα του. Κι ενώ η αναταραχή στον κόσμο του Μέρινγκ ολοένα απηχεί τη γενικότερη κατάσταση της πατρίδας του, γίνεται φανερό πως μόνο μια ριζική μεταβολή σε ιδέες και πράξεις μπορεί να αποτρέψει τον αφανισμό.
Ένα από τα δημοφιλέστερα μυθιστορήματα της Γκόρντιμερ που το 1974 τιμήθηκε με το Βραβείο Μπούκερ, την πρώτη μεγάλη διάκριση της Γκόρντιμερ πριν κερδίσει το Νόμπελ για το σύνολο του έργου της. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).

 

ΕΝΑΣ ΤΥΧΑΙΟΣ ΕΡΑΣΤΗΣ

Ποιος ψώνισε ποιον; Αυτός που ψωνίστηκε είναι ο λαθρομετανάστης που απεγνωσμένα προσπαθεί να αποφύγει την απέλαση στην τριτοκοσμική του χώρα της ερήμου; Ή μήπως αυτή που ψωνίστηκε είναι η κόρη του πανίσχυρου επιχειρηματία, στην προσπάθειά της να αποδράσει από το προνομιούχο περιβάλλον που απεχθάνεται; Όταν το αυτοκίνητο της Τζούλι Σάμερς παθαίνει βλάβη στη μέση ενός κακόφημου δρόμου, σπεύδει να τη βοηθήσει ένας νεαρός Άραβας, που εμφανίζεται κάτω από το αμάξωμα ενός οχήματος, στο συνεργείο όπου έχει απευθυνθεί. Οι συνέπειες αυτής της γνωριμίας είναι απρόβλεπτες, καθώς οι απόψεις που έχει ο καθένας για τον άλλο ριζικά ανατρέπονται.
Ποιες λύσεις απαιτεί η ζωή όταν βρίσκεται αντιμέτωπη με ασυνήθιστες καταστάσεις; Μυθιστόρημα γλαφυρής δύναμης και θαυμαστής λιτότητας, το “Ένας τυχαίος εραστής” διαδραματίζεται στον μικτό κοινωνικό περίγυρο της Νότιας Αφρικής και σε ένα αραβικό χωριό στην έρημο. Είναι η ιστορία του σκληρού τελετουργικού της αποδημίας σε άλλο τόπο, όπου η αγάπη μπορεί να επιβιώσει μόνο όταν απορρίψει τις βεβαιότητες που υφίστανται έξω απ’ αυτήν. (Από την παρουσίαση της έκδοσης).

  

Ο ΜΠΕΤΟΒΕΝ ΗΤΑΝ ΚΑΤΑ ΤΟ 1/16 ΜΑΥΡΟΣ

Μια γυναίκα κάνει διαπιστώσεις για το γάμο της από τον τρόπο που παίζει ο άντρας της το βιολοντσέλο του. Μια άλλη οσμίζεται τις διαθέσεις του συζύγου της στο λακκάκι του αυχένα του. Σπουδαίες προσωπικότητες που έχουν φύγει πρόσφατα από τη ζωή, συναντιούνται ξανά σε ένα κινέζικο εστιατόριο, ενώ μια χήρα, αναζητώντας στοιχεία για τον άντρα που ελάχιστα γνώριζε όσο ήταν ζωντανός, επιδιώκει μια συνάντηση με τον πρώην γκέι εραστή του. Όσο για την ιστορία του τίτλου, αυτή ρίχνει φως σε ένα καινούργιο είδος φυλετικής διάκρισης, όπου οι άνθρωποι ζητούν να κατοχυρώσουν, αντί να κρύψουν, την όποια υπόνοια καταγωγής τους από τη μαύρη φυλή. Σε αυτό το νέο της βιβλίο, η Γκόρντιμερ κινείται από τη σφαίρα της πολιτικής σε αυτή των διαπροσωπικών σχέσεων. Ιστορίες με υποβόσκουσα ένταση αλλά και χιούμορ θα υπενθυμίσουν στους θαυμαστές της τη δύναμη της πάντοτε επίκαιρης κι ευφάνταστης πρόζας της. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).

Συγγραφικό ισοζύγιο

Το ξεκαθαρίζω από την αρχή. Θετικό πρόσημο. Μπορεί αρκετοί να βρίσκουν άνισα τα έργα της, να μην μπορούν να πουν με βεβαιότητα ότι ήταν ολοκληρωτικά καλά. Ίσως έχουν λίγο δίκιο. Φιλική συμβουλή: Διαβάστε τη συγγραφέα χωρίς να έχετε στο πίσω μέρος του μυαλού σας ότι έχει τιμηθεί με βραβείο Νόμπελ.

Αλλά η Γκόρντιμερ έχει πολλά χαρίσματα η γυναίκα. Έχει ένα σπάνιο ταλέντο, αυτό της αφηγηματικής τεχνικής στο όριο. Χειρίζεται άψογα τη γλώσσα, γράφει με μεγάλες προτάσεις, που κάποιες φορές νομίζεις ότι δεν έχουν σύνδεση. Πρέπει να πατάς φρένο στην ανάγνωση και να ξαναδιαβάζεις τις προτάσεις αυτές γιατί πιθανόν να αλλάζει και το νόημά τους. Τεντώνει στο έπακρο την αφήγησή της, σαν λάστιχο, σε βαθμό που είτε θα σπάσει πάνω της δημιουργώντας άσχημη εντύπωση στον αναγνώστη, είτε θα συνεχίσει να ακροβατεί μέχρι τέλους και θα τον συνεπάρει. Σχεδόν πάντα συμβαίνει το δεύτερο γιατί η κυρία δεν μασάει. Έχει από μικρό κορίτσι αποφασίσει να πολεμήσει με την πένα της το καθεστώς του Απαρτχάιντ και όλες τις ρατσιστικές του συμπεριφορές και εκφάνσεις που δεν θα κάτσει να αγχωθεί, όπως πολλοί άλλοι, για την αποδοχή και τον αντίκτυπο στον αναγνώστη. Αυτό από μόνο του της δίνει ένα αέρα υπεροχής. Η συγγραφέας που ζήτησε να δει από τις πρώτες μετά την αποφυλάκισή του ο Μαντέλα, γνώριζε πόσο επιδραστικό ήταν το έργο της όχι μόνο στα στενά πλαίσια της πατρίδας της αλλά σε όλο τον κόσμο. Έχει ζήσει ό,τι έχει γράψει, έχει λοιδορηθεί, περιθωριοποιηθεί αλλά συνέχισε με τον ίδιο ζήλο μέχρι τη δικαίωση. Οι περιγραφές της είναι άλλοτε λυρικές και άλλοτε κυνικές με δόση χιούμορ, ανάλογα με την περίσταση. Μεταμορφώνεται σαν χαμαιλέοντας για να πετύχει το σκοπό της. Μπορεί να ρίξει το ρυθμό αφήγησης επιλέγοντας πιο λιτό τρόπο εξιστόρησης, μπορεί όμως και να σου «τα κάνει τσουρέκια», συγγραφικά μιλώντας πάντα, επιλέγοντας να πει σχολαστικές λεπτομέρειες. Γενικώς να την προσέχετε. Θέλει καλό ζέσταμα και προπόνηση πριν την πιάσετε στα χέρια σας, μην πάτε αδιάβαστοι. Παίζει μαζί σας. Είτε θα σας τα ρίξει όλα στο πιάτο, είτε θα σας αφήσει να επιλέξετε τη δική σας ερμηνεία. Μέση κατάσταση δεν έχει. Παμπόνηρη όσο δεν πάει, περισσότερο από όλα, παίζει με την ευφυΐα του αναγνώστη. Όταν τελειώνεις βιβλίο της δεν αποκομίζεις πάντα άριστες εντυπώσεις αλλά έχεις την αίσθηση ότι η άτιμη σε έχει κάνει εξυπνότερο.

ΑΤΑΚΑ ΚΑΙ ΕΠΙΤΟΠΟΥ

Η τέχνη είναι μια πραγματική πρόκληση για όλους μας να σκεφτούμε περισσότερο ποιοι είμαστε, τι είμαστε, τι είναι η ζωή, πώς μας συμπεριφέρονται οι άλλοι και πώς εμείς σε αυτούς. Η τέχνη μάς κάνει να σκεφτόμαστε και όχι να προσπαθούμε να ξεφύγουμε. 

 

Ζωντανοί- νεκροί είναι όλοι οι  βαρετοί άνθρωποι που υπάρχουν στον κόσμο.

 

Οι κυβερνήσεις και οι πολιτικοί στηρίζουν με τα χρήματά τους τις τηλεοπτικές παραγωγές. Και η τηλεόραση με τη σειρά της προωθεί τη δική τους εικόνα!

 

Κάθε λευκός Νοτιοαφρικανός είναι ανάγκη να γεννηθεί δύο φορές – και την δεύτερη να έχει επίγνωση του βαθύτατου ρατσισμού, μέσα στον οποίο βρέθηκε να ζει στην πρώτη του ενσάρκωση.


[Πηγή φωτογραφίας:  www.sansimera.gr]

Ίσως σας αρέσει και

Αφήστε το σχόλιο σας

*

Ας γνωριστούμε

Όσοι αγαπάτε τη γραφή και μ’ αυτήν εκφράζεστε, είστε ευπρόσδεκτοι στη σελίδα μας. Μέσω της γραφής δημιουργούμε, επικοινωνούμε και μεταδίδουμε πολιτισμό. Φροντίστε τα κείμενά σας να έχουν τη μορφή που θα θέλατε να δείτε σε αυτά σαν αναγνώστες. Τον Μάρτιο του 2016 ίδρυσα τη λογοτεχνική ιστοσελίδα «Λόγω Γραφής», με εφαλτήριο την αγάπη μου για τις τέχνες και τον πολιτισμό αλλά και την ανάγκη ... περισσότερα

Αρχειοθήκη