Μετά από ένα μικρό, αναγκαίο διάλειμμα τεσσάρων μηνών, προκειμένου να ξεκουραστεί και να ξαναγεμίσει την αναγνωστική του αποθήκη, ο αγαπημένος μας συγγραφέας και συνεργάτης Τόλης Αναγνωστόπουλος, επανέρχεται δριμύτερος με τη στήλη του «Συγγραφείς σε πρώτο πλάνο» και συνεχίζει στις 19 κάθε μήνα με την πένα του να απαντά στο ερώτημα «ποιοι κρύβονται πίσω από τα βιβλία που αγαπάμε», σκιαγραφώντας τη ζωή και το έργο αγαπημένων συγγραφέων του παγκόσμιου λογοτεχνικού στερεώματος.

Καλές αναγνώσεις!

Γιασμίν Ρεζά/Μικρό βιογραφικό

Η Γιασμίνα Ρεζά γεννήθηκε το 1959 στο Παρίσι. Η επαφή της με την τέχνη γενικότερα ξεκίνησε από πολύ μικρή ηλικία. Aπό το 1987 που παίχτηκε το πρώτο της θεατρικό έργο με τον τίτλο «Συζητήσεις μετά από μία κηδεία», παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στο θέατρο, τον κινηματογράφο και τη λογοτεχνία. Το 1994, το έργο Art αποτέλεσε για τη συγγραφέα έναν πραγματικό θρίαμβο, και  τιμήθηκε με σημαντικά βραβεία. Όλα τα θεατρικά έργα της Ρεζά έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 35 γλώσσες κι έχουν παιχτεί σε ολόκληρο τον κόσμο σε περισσότερες από 125 διαφορετικές παραγωγές. Στο χώρο της λογοτεχνίας η Ρεζά εισέβαλε δυναμικά το 1997 με το βιβλίο «Hammerklavier» το οποίο τιμήθηκε από τη Γαλλική Ακαδημία. Το 1999, η Ρεζά μπήκε και στο χώρο του κινηματογράφου με το σενάριο για την ταινία «Το πικ νικ της Λούλου Κρόϊτς» του Ντιντιέ Μαρτινί με πρωταγωνιστές τον Φιλίπ Νουαρέ και την Καρόλ Μπουκέ.

Αναλύοντας τη Ρεζά – Συγγραφικό ισοζύγιο

Η Ρεζά ως κατά βάση θεατρική συγγραφέας φτιάχνει δυνατή, ζωντανή αφήγηση μέσω των καλοδουλεμένων και πανέξυπνων διαλόγων. Δεν χρειάζεται να διακοσμήσει περισσότερο τα γραπτά της όταν όλη η πλοκή, το συναίσθημα και η ουσία ξεπετιέται από τη συνεχή αλληλεπίδραση και  τα λόγια των πρωταγωνιστών της. Ως πονηρή αλεπού της λογοτεχνίας ξέρει καλά πώς για να το επιτύχει αυτό – απαιτείται πολλή και σκληρή δουλειά για το χτίσιμο των χαρακτήρων. Σε όλα της τα έργα οι πρωταγωνιστές  είναι τόσο γήινοι και παράλληλα γοητευτικοί, έχουν τόσο ισχυρά προφίλ, που από μόνοι τους προχωράνε την πλοκή. Αν και συμπαγείς οι ήρωες της, δομούν σχέσεις ως επί το πλείστον εύθραυστες.

Είναι πανούργα σίγουρα, καθώς στα βιβλία της ξεχειλίζει το χιούμορ, ένα χιούμορ όμως που σε αρκετά σημεία βγάζει κυνισμό και τέτοια καυστικότητα, σα να πετάει το «λογοτεχνικό της βιτριόλι» για αξίες και κατεστημένο. Σε πολλά σημεία επιδεικνύει μια κομψότητα στη γραφή της, μια αριστοκρατική γαλλική αύρα, που σε προδιαθέτει για ομαλή και «γουστόζικη» ανάγνωση. Σε άλλα εξαπολύει χοντροκομμένες επιθέσεις κατά συγκεκριμένων αξιών όπως αυτών του γάμου, της οικογένειας, της φιλίας, της διαφορετικότητας.

Θέλει προσοχή η ανάγνωση της συγκεκριμένης συγγραφέως. Μπορεί, αν δεν κατανοηθεί αρχικά η τακτική και το ύφος της, να παρασύρει τον αναγνώστη σε άλλα μονοπάτια, σε βαθμό που να αποσύρει την εμπιστοσύνη του σε αυτή.

Η Ρεζά χτίζει πρώτα μια επιφάνεια, ένα στρώμα αφήγησης, όπου όλα βαίνουν φυσιολογικά (ήρωες, πλοκή, διάλογοι). Σταδιακά όμως -και αυτό είναι που την ξεχωρίζει από πολλούς άλλους συγγραφείς- βουτάει βαθιά στη ζωή τους και τους ξεμπροστιάζει με άκομψο τρόπο προβάλλοντας την καταχνιά και τη μελαγχολία τους. Δεν κοιτάει μέσα από το ματάκι της πόρτας, ούτε τους κοιτάει από ψηλά. Κατεδαφίζει την πόρτα, μπαίνει μέσα στο σπίτι, στη ζωή τους και τους ξεγυμνώνει. Είναι -οι περισσότεροι- άνθρωποι που ζουν και επιδιώκουν την επιφάνεια, κρύβοντας στο υπόστρωμα την αλήθεια από τους άλλους  μα και από τον ίδιο τους τον εαυτό.

Βγάζει και ελπίδα γιατί το αληθινό εμπεριέχει όχι μόνο την αρνητική αλλά και τη θετική πλευρά. Τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται. Κάτι σαν το γαλλικό κρουασάν – αφράτο και παραφουσκωμένο στην αρχή, που γρήγορα χάνει τη φόρμα του όταν το πατάς με το χέρι και καταντά μια επίπεδη σφολιάτα. Απλά σε κάποια έργα της, όπως το «Ευτυχισμένοι οι ευτυχείς», βάζει μέσα του και λίγη σοκολάτα για να το κάνει πιο νόστιμο και εύπεπτο. Εκεί δεν μπορείς να μην γελάσεις όταν βλέπεις ζωντανά τον καυγά ενός ζευγαριού στο σούπερ μάρκετ, μπροστά στο σταντ με τα τυριά, για το είδος του τυριού που θα πάρουν ή όταν ο έφηβος γιος ενός ζευγαριού νομίζει ότι είναι η Σελίν Ντιόν.

«Αρνητικά δεν έχει;» θα μου πείτε. Ναι, θα μπορούσα να αναφέρω τα λογικά άλματα που κάνουν οι πρωταγωνιστές της στους διαλόγους τους, πράγμα που στο θέατρο μπορείς να το πιάσεις και να το δεχτείς. Στο γραπτό, όμως, κάποιες φορές ενοχλεί. Είσαι επικεντρωμένος στη σκηνή που βγάζει ένταση ή συναισθήματα. Όπως για παράδειγμα στο «Θεό της σφαγής», όπου εκεί που κακοτρώγονται παιδιά και ενήλικες σχεδόν αμέσως μετά φεύγουν μαζί σα να μη συμβαίνει τίποτα.

Τίποτα από αυτά δεν μπορεί να αλλάξει το ισοζύγιο μου για τη Ρεζά. Σαφέστατα θετικό. Η συγγραφέας με μίνιμαλ αισθητική φτιάχνει άρτια «έργα σαλονιού» ή αλλιώς μπουλβάρ, ακροβατώντας μεταξύ  άκρατου ρεαλισμού και παραλογισμού, ασκώντας αδιανόητη κοινωνική κριτική πολλές φορές, έχοντας πάντα όμως από κάτω ως «χαλάκι» το υποδόριο χιούμορ της. Και όλα αυτά χωρίς καμία συναισθηματική κορύφωση. Επομένως απλά διαβάστε τη.

Τα έργα μιλάνε, όχι τα λόγια

Ο ΘΕΟΣ ΤΗΣ ΣΦΑΓΗΣ 

Το κορυφαίο αυτό έργο έχει ως αφορμή τη συμπλοκή δυο εντεκάχρονων παιδιών σ’ έναν τόπο παιχνιδιού, σε μια παρισινή πλατεία. Το έργο περιγράφει τη συνάντηση, σ’ ένα αστικό διαμέρισμα, των δύο ζευγαριών που καλούνται να συζητήσουν τον τσακωμό των παιδιών τους, με τρόπο ώριμο και πολιτισμένο. Κατά τη διάρκεια της βραδιάς οι γονείς χάνουν τον έλεγχο, με αποτέλεσμα να αρχίσουν να συμπεριφέρονται οι ίδιοι σαν “παιδιά”. Καθώς κανείς από τους τέσσερις δεν αντέχει να αναλάβει το δικό του μερίδιο ευθύνης, οι χαρακτήρες συγκρούονται, εφευρίσκουν συμμάχους και ανακαλύπτουν τον εχθρό στο ίδιο τους το σπίτι. Τελικά θα εκραγούν, αναδεικνύοντας ως νικητή τον θεό της σφαγής. (…) (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟΙ ΟΙ ΕΥΤΥΧΕΙΣ 

Ένας κύκλος περίπου είκοσι ανθρώπων, ανδρόγυνα, συγγενείς διαφόρων βαθμών, φίλοι, εραστές, ετεροφυλόφιλοι, ομοφυλόφιλοι, νέοι, γέροι, δίνουν το όνομά τους στα αντίστοιχα κεφάλαια και παίρνουν διαδοχικά τον λόγο βάζοντάς μας βαθιά μέσα στον κόσμο τους. Στιγμές ευτυχίας, υπαρξιακά αδιέξοδα αλλά και πολλά ευτράπελα, καθώς ο αναγνώστης βλέπει από διαφορετικές οπτικές γωνίες τα περιστατικά της ζωής που τους συνδέουν. Στο τέλος, θα παραβρεθούν όλοι μαζί στην ίδια κηδεία. Ένα βαθύ αλλά και διασκεδαστικό μυθιστόρημα σχέσεων με στοιχεία φαρσοκωμωδίας από μια συγγραφέα που ξέρει να δανείζεται ό,τι της χρειάζεται από τον θεατρικό λόγο στον οποίο έχει με επιτυχία θητεύσει. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

ΛΟΓΙΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΙΠΑΜΕ ΠΟΤΕ 

Ένας πατέρας μιλάει στο γιο του. Σε ένα γιο που η φωνή του δεν ακούγεται πουθενά μέσα σε τούτο το βιβλίο, πρόσωπο ίσως υπαρκτό, ίσως ανύπαρκτο, πάντως βουβό. Παντρεμένος δύο φορές, και όμως μόνος. Πατέρας δύο παιδιών, και όμως μόνος. Ήθελε να ζήσει το μεγάλο πάθος, αλλά δεν το συνάντησε ποτέ. Έκανε ένα σωρό όνειρα για τον γιο του, που δεν εκπληρώθηκαν ποτέ. Πρόσωπο κατεξοχήν τραγικό, διατηρεί τη γνησιότητά του κι εκδηλώνει την απεγνωσμένη του ανάγκη να ερωτευθεί, να επικοινωνήσει με κάποιον, ν’ αγγίξει, ν’ αγγιχτεί. Κάποια στιγμή θ’ αναπολήσει τα παλιά, θ’ απλώσει ικετευτικά το χέρι του, ύστατη απόδειξη πως δεν έχει πάψει να πιστεύει στον άνθρωπο. Και σαν χείμαρρος, θα ξεχειλίσουν από μέσα του τα λόγια που δεν πρόφερε ποτέ. Με γράψιμο μοντέρνο, με θέμα ιδιαίτερα καυτό για τον σημερινό άνθρωπο, η συγγραφέας συνδυάζει αριστοτεχνικά τις πιο βαθιές και τραγικές αλήθειες με τα πιο έξυπνα χιουμοριστικά ευρήματα, και καταφέρνει να μιλήσει στην ψυχή μας χωρίς να μας παρασύρει στο κλίμα μοναξιάς που χαρακτηρίζει την εποχή μας. Ένα πραγματικά αισιόδοξο βιβλίο!
(Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

ΑΤΑΚΑ ΚΑΙ ΕΠΙΤΟΠΟΥ

Η πολιτική δεν έχει καμία σχέση με την πραγματική ζωή. Μοιάζει με ναρκωτικό. Ο χρόνος περνά μπροστά από τους πολιτικούς με κινηματογραφική ταχύτητα. Ζουν καταιγιστικά και δεν βλέπουν τη ζωή τους. Είναι σε μια τρεχάλα, δεν παρατηρούν την καθημερινή ημέρα.

Πιστεύω ότι ο γάμος, σαν κοινωνικό πρότυπο, είναι καταδικασμένος σε αποτυχία. Και γι’ αυτό σε οτιδήποτε έχω γράψει δεν υπάρχει ευτυχισμένο ζευγάρι. Πιστεύω ότι ο άνθρωπος είναι από τη φύση του «άγριος» και ο συμβιβασμός με τον άλλον είναι αφύσικος.

Η μεγάλη δυστυχία του ανθρώπου είναι η αδυναμία του να κυριαρχήσει στον χρόνο. Πόσες φορές δεν σκεφτόμαστε ότι θέλουμε να τον σταματήσουμε ή να τον επιταχύνουμε, αλλά είμαστε εντελώς ανήμποροι να κάνουμε οτιδήποτε; Στην περιπέτεια αυτή είμαστε εντελώς άοπλοι και ανίσχυροι.

Προέρχομαι από το ‘πουθενά’. Δεν έχω τόπο, δεν έχω ρίζες. Οι γονείς μου ήταν και οι δύο ξένοι, από διαφορετικές χώρες, και τους διακατείχε η επιθυμία να σβήσουν εντελώς το παρελθόν τους. Δεν θέλησαν να μου μεταδώσουν ούτε τη γλώσσα τους ούτε τη θρησκεία τους ούτε κάποια εικόνα ή ιστορία από το παρελθόν τους. Ο πρώτος και μοναδικός τόπος που είχα ποτέ στη ζωή μου είναι η γλώσσα.

[Πηγή φωτογραφίας: The New York Times]