Καλό μήνα, καλή χρονιά 2020 και από την Κύπρο, φίλοι αναγνώστες (και συνεργάτες) της Λόγω Γραφής!

[Ακολουθεί το Σκεπτικό Βράβευσης από τον Σύνδεσμο Πολιτισμού Ελλάδας – Κύπρου για το Βραβείο 2019, στον ”Λογοτέχνη για το Σύνολο του Έργου του”, Κυριάκου Χαραλαμπίδη. Και βεβαίως το Σκεπτικό συνέταξε η ταπεινότητά μου, ως Πρόεδρος της επταμελούς Επιτροπής. Ακολουθούν επίσης τέσσερα ποιήματα του μεγαλύτερου εν ζωή Κύπριου αυτού ποιητή.]

Με Απόφαση της Επιτροπής Βράβευσης του Συνδέσμου Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου/ ΣΠΕΚ για το ‘Βραβείο Λογοτέχνη για το Σύνολο του Έργου του’, την οποία Απόφαση ενέκρινε το Διοικητικό Συμβούλιο του ΣΠΕΚ, ‘το Βραβείο-2019 απονέμεται στον Κύπριο ποιητή Κυριάκο Χαραλαμπίδη’.

Είναι ο εμβληματικός και μείζων εν ζωή Κύπριος ποιητής, από τους πιο διαπρεπείς λογοτέχνες των τελευταίων δεκαετιών, με βεληνεκές που ξεπερνά τα όρια της Κύπρου και της Ελλάδας. Έργα του έχουν μεταφραστεί και διαλαμπαδευθεί μέσα από ελληνόγλωσσες και ξένες Ανθολογίες, κριτικές, Περιοδικά και έγκριτες Ιστοσελίδες. Στην ποίησή του αναζωογονείται ‘η εκδοχή περί έθνους’. Τη διακρίνει η σχέση της με τη λόγια παράδοση και τον μύθο, έχει γλωσσικό ήθος, προασπίζεται με τόλμη ηθικά αιτήματα, αφυπνίζει καλώντας τον λαό για ανόρθωση της ελληνικής αυτοσυνειδησίας και ταυτότητας. Ως ποιητής λειτουργεί με τόλμη και ήθος, στο αρχέτυπο και στο σύγχρονο, στον κυπριακό και ευρύτερο ελληνικό χώρο. Με ακραιφνή εθνική ευαισθησία δείχνει διαδρομή για το ‘νόστιμον ήμαρ’ με Λέξεις διαχρονίας όπως: ‘Πατρίδα’, ‘Πανελλήνιο’, ‘Συνείδηση’, ενώ διευρύνει το όραμα του σε μία ‘γενική πατρίδα των ανθρώπων’. Η ποίησή του αγγίζει τη βαθιά ουμανιστική και υπερεθνική διάσταση και προασπίζει την αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα του αδύναμου. Το έργο συνομιλεί εναργώς με την Παράδοση, την Ιστορία και τη Μυθολογία του Ελληνισμού και εγκύπτει με πόνο και στοχασμό στο σύγχρονο δράμα της Κύπρου – το οποίο είναι διεθνές. Το συγκεντρωτικό έργο του «Ποιήματα 1961-2017», χιλίων σελίδων περίπου, αντηχεί τη γενναία πατριωτική λαλιά και τον συνεχιζόμενο αγώνα· ως σύνολο μετέχει στην οικουμενική Γραμματεία για τον Άνθρωπο.

Ο Κ.Χαραλαμπίδης επιχειρεί με ζήλο να εκφράσει εθνική ποίηση, με βαθιά γνώση και αξιοποίηση της ελληνικής λόγιας παράδοσης, με ενεργό ιστορική συνείδηση και ηθική εγρήγορση, με μια σπάνια γλωσσική ευαισθησία και πρωτότυπο ποιητικό λόγο, υποσκελίζοντας στάσεις σύγχρονων λογίων που αγνοούν την εθνική πάλη, ως δήθεν ανεπίκαιρη. Με το υπόδειγμά του, έστω κι αν το εγχείρημα του είναι δύσκολο,  μπορεί να λεχθεί ότι οι εθνικοί ποιητές, στο τραγικό παρόν μας, δεν έχουν καταστεί ποιητικά ανενεργοί ή ιδεολογικά επιλήψιμοι. Ως κρίσιμο ζητούμενο, ο ποιητής έχει την έγνοια της πατρίδας. Γι’ αυτόν η Κύπρος είναι η πάτρια πέτρα, η γλώσσα, ο Ελληνισμός, ο κόσμος που έχει διδαχθεί απ’ την Ελλάδα. Τέλος, στα δοκίμιά του διακρίνεται ενάργεια ψυχής και πνεύματος και συνδιαλέγονται με μορφές Κύπρου και Ελλάδας σε θέματα πατρίδας ή ανθρώπου.

Η ποίηση του Χαραλαμπίδη είναι ‘πανοπλία λέξεων’ για το έθνος και τον άνθρωπο. Ο ποιητής έγραψε στίχο διαχρονικό, με ταλέντο, πίστη, ατομική ευθύνη και ήθος. Η υψηλή αισθητική αξία της ποίησής του, οι πολλές διακρίσεις του σε Κύπρο, Ελλάδα και διεθνώς, οι μεταφράσεις έργων του, οι ευνοϊκές κριτικές από διακεκριμένους λογίους,  οι ανθολογήσεις έργων του, οι μελοποιήσεις αρκετών από αυτά, τον αναδεικνύουν ως έναν απ’ τους πιο σημαντικούς Έλληνες ποιητές, απ’ το 1970. Αποτιμώντας την μείζονα προσφορά του στα Γράμματα, τον κρίνουμε ως κορυφαία μορφή της Λογοτεχνίας Κύπρου, Ελλάδας και Ομογένειας και άξιο να τον τιμήσουμε με το Βραβείο τούτο.

Δρ. Ιωσήφ Σ. Ιωσηφίδης

Πρόεδρος της Επιτροπής

Βραβείου Λογοτέχνη για το Σύνολο του Έργου του

Θεσσαλονίκη, 13 Δεκεμβρίου 2019.

Κυριάκος Χαραλαμπίδης

Διακρίσεις και Τίτλοι του Κυριάκου Χαραλαμπίδη

(του μεγαλύτερου εν ζωή ποιητή της Κύπρου)

1974: Κρατικό Βραβείο Ποίησης Κύπρου για το βιβλίο «Το αγγείο με τα σχήματα»

1978: Κρατικό Βραβείο Ποίησης Κύπρου για το βιβλίο «Αχαιών Ακτή»

1983: Κρατικό Βραβείο Ποίησης Κύπρου για το βιβλίο «Αμμόχωστος Βασιλεύουσα»

1989: Ακαδημία Αθηνών – Βραβείο Μερόπης Οικονόμου για το βιβλίο «Θόλος»

1996: Κρατικό Βραβείο Ποίησης Ελλάδας για το βιβλίο «Μεθιστορία»

1997: Βραβείο Ελληνικής Εταιρείας Μεταφραστών Λογοτεχνίας για το βιβλίο «Ρωμανός ο Μελωδός: Τρεις Ύμνοι»

1998: Διεθνές Έπαθλο Καβάφη από το Ίδρυμα Κ.Π.Καβάφης (εδρεύει στην Αίγυπτο)

2003: Ακαδημία Αθηνών – Βραβείο Κώστα και Ελένης Ουράνη για το σύνολο του ποιητικού του έργου

2006: Βραβείο Πολιτιστικής Προσφοράς Τεύκρου Ανθία – Θοδόση Πιερίδη

2007: Αριστείο Γραμμάτων, Τεχνών και Επιστημών της Κυπριακής Δημοκρατίας

2013: Επίτιμος διδάκτορας του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών

2017: Τιμητικό Βραβείο από το Πανεπιστήμιο του Παλέρμο (Έδρα Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας) που απονέμεται «σε μια εξέχουσα προσωπικότητα των Ελληνικών Γραμμάτων για το σύνολο του έργου της»

2019: Βραβείο ‘Γιώργος Φιλίππου Πιερίδης’ από την Ένωση Λογοτεχνών Κύπρου

2019: Κρατικό Βραβείο Ποίησης Κύπρου, στο Θέμα ‘Λογοτεχνία για Παιδιά’, για το βιβλίο του ‘Φεγγάρι και Σαλιγκάρι’.

Από το 2013 είναι Αντεπιστέλλον Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών στον κλάδο Λογοτεχνίας (Ποίησης) στην Τάξη των Γραμμάτων και Καλών Τεχνών και

Από το 2019 είναι Μέλος (Ιδρυτικό) της Κυπρ. Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών.

Το ποίημά του ΑΡΧΗ ΙΝΔΙΚΤΟΥ, από τη Συλλογή ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ ΒΑΣΙΛΕΥΟΥΣΑ.

ΑΡΧΗ ΙΝΔΙΚΤΟΥ

Τι είναι ο Πνυταγόρας όλοι ξέρουμε

ή θα μπορούσαμε να μάθουμε

(της Σαλαμίνας λένε που ήταν βασιλιάς).

Την Πνυταγόρου όμως, την μικρή μου Πνυταγόρου [1]

ανάμεσα Τίμιο Σταυρό και Αγία Ζώνη,                      [2]

την ξέρω εγώ και μόνο εγώ. Αλίμονο σε μένα:

Ζηλεύω τις ποντίκες τουτουνού του δρόμου,

Τ’ αδέσποτα σκυλιά, τους άγριους γάτους

που ερχόμενοι Ακροπόλεως και κατεβαίνοντας

οδός Πεντέλης και Ιλαρίωνος εκβάλλουν

στην Πνυταγόρου μου – καλότυχα παιδιά!

Ήθελα να ’μουνα η ποντίκα του σπιτιού μου,

τ ’αδέσποτο σκυλί που μπαίνει στην αυλή μου

κι ο άγριος γάτος που ανοίγει το ψυγείο

να βρει το ξεχασμένο του κοτόπουλο.

Και να ’μουνα το φίδι κι η τσουκνίδα,

το δέντρο που ξεράθηκε, η σπασμένη πόρτα,

πόθος ελίχρυσος που σκοτωμένος πέφτει

να κοιμηθεί σε δίχτυα της αράχνης.

[1] Οδός Πνυταγόρου, οδός στην Αμμόχωστο, όπου διέμενε ο ποιητής.

[2] Συνοικίες της Αμμοχώστου, που γειτνιάζουν.

ΣΤΑ ΣΤΕΦΑΝΑ ΤΗΣ ΚΟΡΗΣ ΜΟΥ

Είχε τριακόσια στρέμματα γης υπό κατοχήν [1]

και τον πατέρα της στα βάθη της Ανατολής. [2]

Θα παντρευόταν ευτυχώς ένα καλό παιδί.

Κατά την τελετή του μυστηρίου

δεν πρόσεξε κανένας τον πατέρα της.

Μπήκε απ’ το νάρθηκα κρυφά και στάθηκε

πίσω από μια κολόνα και καμάρωνε.

Ύστερα σκούπισε με το μανίκι του

το ξεσκισμένο και φτωχό του δάκρυ.

Τον πήρανε για ηλίθιο του χωριού

και τον αφήκανε στην ησυχία του.

Τελειώνει ο γάμος, και να χαίρεστε τα στέφανα.

Παίρνουν κουφέτα και λουκούμια, μπαίνουν

καθένας στ’ αυτοκίνητό του, χάνονται.

Ο στοργικός πατέρας πάει κι αυτός

στην Πράσινη Γραμμή περνά σκυφτός  [3]

παίρνει ξανά τη θέση του στο χώμα.

[1] “υπό κατοχήν” – Άκυρη έκφραση, τώρα λέμε “περιουσίες που άφησαν Ελληνοκύπριοι στο βόρειο μέρος της Κύπρου”

[2] “Ανατολή” – Εκεί όπου ο τουρκικός στρατός έπαιρνε “όσους έχαναν τον δρόμο τους” και γίνονταν δήθεν αγνοούμενοι

[3] “Πράσινη γραμμή – Νοητή γραμμή που διαμορφώθηκε μετά την τουρκική “επιχείρηση” στην Κύπρο και χωρίζει “την ε/κ από την τ/κ διοίκηση”

ΠΑΙΔΙ ΜΕ ΜΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ       

Παιδί με μια φωτογραφία στο χέρι

με μια φωτογραφία στα μάτια του βαθιά

και κρατημένη ανάποδα με κοίταζε.

Ο κόσμος γύρω του πολύς κι αυτό

είχε στα μάτια του μικρή φωτογραφία,

στους ώμους του μεγάλη και αντίστροφα

στα μάτια του μεγάλη, στους ώμους πιο μικρή,

στο χέρι του ακόμα ποιο μικρή

Ήταν ανάμεσα σε κόσμο με συνθήματα

και την κρατούσε ανάποδα, μου κακοφάνη

Παιδί με μια φωτογραφία στο χέρι

με μια φωτογραφία στα μάτια του βαθιά

και κρατημένη ανάποδα με κοίταζε.

Κοντά του πάω περνώντας πινακίδες

αγαπημένων είτε αψίδες και φωνές

που `χαν παγώσει και δε σάλευε καμιά.

Έμοιαζε του πατέρα του η φωτογραφία.

Του τηνε γύρισα ίσια κι είδα πάλι

τον αγνοούμενο με το κεφάλι κάτω.

Όπως ο ρήγας, ο βαλές κι η ντάμα

ανάποδα ιδωμένοι βρίσκονται ίσια,

έτσι κι αυτός ο άντρας ιδωμένος ίσια

γυρίζει ανάποδα και σε κοιτάζει.

Παιδί με μια φωτογραφία στο χέρι

με μια φωτογραφία στα μάτια του βαθιά

και κρατημένη ανάποδα με κοίταζε.

(Μουσική Μάριος Τόκας, Ερμηνεία, Δημήτρης Μητροπάνος)

ΑΡΕΘΟΥΣΑ

Μικρή εισαγωγή (από εφημερίδες, Φλεβάρης 2003) => Κόρη Ελληνοκυπρίου, ο οποίος σκοτώθηκε το 1964 στην Πάφο, στάθηκε μπροστά σε τάφο Τουρκοκυπρίου (ετών 24), που έπεσε με τον πατέρα της στην ίδια περιοχή. Η κόρη αναρωτήθηκε μήπως αυτός είχε σκοτώσει τον πατέρα της ή μήπως αντίστροφα χάθηκε από το χέρι εκείνου. Ύστερα πήρε μια δέσμη από τα λουλούδια που είχε βάλει στον τάφο του πατέρα και την εναπέθεσε στον τάφο του Τουρκοκυπρίου, αφού τον καθάρισε από τ’ αγριόχορτα.

ΑΡΕΘΟΥΣΑ

Τα κόκαλα του ανάσταση γιομάτα
την κόρη του θωρούν τη μαυρομάτα
που’ ναι σαράντα πέντε τώρα χρόνια
χαράς πνοή, με νύφες και μ’ αγγόνια.

Του ’φερε λίγα δροσερά π’ ανθίζει
ο μόσχος τους κι ο μίσχος λουλουδίζει
άνθη πού τ’ απιθώνει επά στη μνήμη
οπούθε κρένει χορτασμένη κρήνη.

Αν η ζωή του γκρέμισε τα τείχη
ωστόσο το ’φερε θαρρείς ή τύχη
να κατοικεί σε παραδίπλα τάφο
εκειός πού του’ κανε το σώμα τράφο.

Για να ’χ’ η κόρη του δουλειά να κάνει·
να του ξεχορταριάσει το φεγγάρι
κι απο την πλάκα του πατρός ολίγα
να βάλ’ εις Τούρκου τάφο άνθη και κρίνα…

Φλεβάρης 2003, από την Ποιητική Συλλογή «Κυδώνιον Μήλον», Άγρα 2006.