“Περί Εξιλέωσης και λοιπών ενοχών”, γράφει η Κατερίνα Ευαγγέλου-Κίσσα

Ενοχή. Σύστημα αξιολόγησης πράξεων αλλά και σκέψεων. Το καμπανάκι της συνείδησης, που χτυπάει όταν κάποιος κάνει κάτι που δεν θα έπρεπε. Χτυπάει αν, φυσικά, αυτός ο κάποιος έχει συνείδηση. Δυστυχώς χτυπάει, συνήθως, εκ των υστέρων. Κοινώς, πρώτα την κάνουμε την μαλακία και μετά αρχίζουμε τα «φτου σου ρε γαμώτο» με τα σκάγια να μας παίρνουν κατάμουτρα.

Ενοχή. Μέσο επηρεασμού πράξεων αλλά και σκέψεων. Ένα από τα βασικά «εργαλεία» για την χειραγώγηση συνειδήσεων. Ολόκληρα συστήματα αξιών στηρίζουν την επιτυχία της εφαρμογής τους στη δημιουργία τύψεων. Ολόκληρα συστήματα θρησκειών επίσης. Σκοπός είναι να νιώσεις τύψεις, είσαι δεν είσαι ένοχος για κάτι. Θα μου πείτε, μα είναι δυνατόν; Πώς γίνεται; Μωρέ γίνεται και παραγίνεται κιόλας… Και μάλιστα με τεράστια επιτυχία αιώνες τώρα!

Ό,τι πουλιέται (μέσες-άκρες, δηλαδή, τα πάντα) ποντάρει και στο πόσο ενοχικοί είμαστε για να πουλήσει. Ω, ναι. Να σας φέρω απλό παράδειγμα. Έχει μόλις περάσει το Πάσχα, το παιδάκι μας –ζωή να ‘χει– πήρε λαμπάδα, τσουρέκι, δώρο απ’ τους νονούς και λοιπά παρελκόμενα ένα σκασμό πράγματα. Και ξαφνικά μας ζητάει ένα ζουζουλίνι τάδε μάρκας. Και εμείς αποφασίζουμε ότι αφενός λόγω των προαναφερθέντων και αφετέρου επειδή δεν θέλουμε να το κάνουμε ένα σκατομαθημένο του κερατά, δεν θα του το πάρουμε το ζουζουλίνι τάδε μάρκας, που τον πισινό του στα κάρβουνα να στρώσει. Έτσι πρέπει, για να μάθει να εκτιμάει όσα έχει και να μην το πιάνει ο αχόρταγος. Σωστά; Πιο σωστά αγιάζεις! Ε, γιατί, λοιπόν, μετά μας τρώνε οι τύψεις;

Οι Ερινύες στην Ελληνική μυθολογία ήταν μυθικές χθόνιες [1] θεότητες που κυνηγούσαν όσους είχαν διαπράξει εγκλήματα κατά της φυσικής και ηθικής τάξης των πραγμάτων. Τα κεφάλια των Ερινυών ήταν τυλιγμένα με φίδια, εικόνα που θυμίζει τη μέδουσα Γοργώ [2]. Γενικότερα όλη η εμφάνισή τους ήταν φρικιαστική και απωθητική, συνήθως με αστραφτερό βλέμμα και μαύρες στην όψη αλλά και με φτερά φορώντας μαύρες εσθήτες. Έτσι, με αυτή την αποτρόπαια εμφάνιση θέλησαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι να «εικονοποιήσουν» το ειδικό βάρος που έχουν οι Ερινύες, ή κατά το πιο μοντέρνο μας, οι τύψεις στην ανθρώπινη ψυχοσύνθεση.

Παρελθόντων των χρόνων και καθώς διαφοροποιούνται οι αντιλήψεις μας επί παντός επιστητού σχεδόν, και καθώς χαλαρώνουν σταδιακά και ύπουλα τα χρηστά -αλλά και τα άχρηστά μας μαζί μη σας πω- ήθη, μάλλον έχουμε και μια τάση να πιάνουμε τις άκρες. Ή που θα είμαστε ενοχικοί μέχρις αηδίας για το παραμικρό ή που θα κουβαλάμε πωρωμένες συνειδήσεις [3] και δε θα χαμπαριάζουμε τίποτα ακόμα και αν μας φασκελώνουν για την αναισθησία μας αι γενεαί πάσαι [4]. Κι ανάμεσα στις δύο άκρες πολλά χιλιόμετρα μέσου όρο, αναποφάσιστων, αδιάφορων, ευκολόπιστων, καλοθελητών, αντιδραστικών, δήθεν και καλά, δήθεν έτσι κι αλλιώς, όχι-όχι-ναι [5] και πάει λέγοντας και κλαίγοντας…

Και τώρα που είπα κλαίγοντας, η ενοχή σωματοποιείται κανονικότατα. Ο άνθρωπος που αισθάνεται τύψεις, είτε ελαφρώς, είτε βαρέως, παρουσιάζει διάφορα συμπτώματα, από το να τον κόψει ένας ελαφρύς ιδρώτας μέχρι και να του κοπεί η όρεξη και να μην κατεβάζει μπουκιά. Και παένει το κλάμα γόνα, που λένε και στο χωριό μου. Κι έρχεται η ενοχή και εκδηλώνεται με πολλούς και διάφορους τρόπους, ανάλογα την κουλτούρα και τον άνθρωπο. Στην Ιαπωνία, ας πούμε, κάνανε χαρακίρι. Ο Ιούδας κρεμάστηκε. Ο Οιδίποδας [6] έβγαλε τα μάτια του και μεταφορικά και κυριολεκτικά, άστο πονεμένη ιστορία. Και γιατί όλα αυτά, θα αναρωτιέστε. Εμ, για αυτήν την ρημάδα την εξιλέωση. Πώς να το ξεπλύνεις το κρίμα από πάνω σου; Ο Πόντιος Πιλάτος, π.χ., προτίμησε την κλασσική μέθοδο, πήρε ένα λεγένι [7] γεμάτο νερό κι έπλυνε τα χέρια του. Άλλοι πληρώνουν. Σε χρήμα, σε είδος, σε χρόνο, σε ψυχή – ό,τι του βρίσκεται του καθενός τελοσπάντων. Κι άλλοι μετανοούν. Ειλικρινά και εκ βαθέων. Και παλεύουν με όποιο προσωπικό κόστος, να επαναφέρουν την ισορροπία, έχοντας πλήρη συνείδηση της ρήξης που επέφερε η πράξη τους στην νομοτέλεια. Βαρύ ακούγεται. Και είναι. Όλοι μας ανεξαιρέτως είμαστε μέλη του συνόλου στο οποίο ζούμε. Οπότε ας προσπαθούμε να μην βλέπουμε κοντόφθαλμα τα πράγματα. Ας μην τα βλέπουμε μονοδιάστατα και εγωιστικά. Ας το ακούμε αυτό το καμπανάκι. Είναι ενσωματωμένο σε όλους μας από κατασκευής. Μανάτο, που λέμε, original. Άμα επιλέγουμε να το αγνοούμε απλά κάποια στιγμή χαλάει η ακοή μας, αυτό συνεχίζει να χτυπάει…


[1] Χθόνιες: Με το όνομα χθόνιοι θεοί ή χθόνιες θεότητες ή υποχθόνιες θεότητες χαρακτήριζαν οι αρχαίοι Έλληνες τις διάφορες θεότητες της ελληνικής μυθολογίας που είχαν σχέση με τον κάτω κόσμο ή τη Χθόνα, δηλαδή τη Γη, εξ ου και υποχθόνιοι. (πηγή: Wikipedia.org)

[2] Μέδουσα Γοργώ: Η Μέδουσα στην ελληνική μυθολογία αναφέρεται ως μία από τις τρεις Γοργόνες. Από τις τρεις αυτές αδελφές η Μέδουσα ήταν η θνητή. Το άλλο της όνομα ήταν Γοργώ, που σημαίνει άγρια ματιά. Κατά μια εκδοχή ήταν μια πανέμορφη ιέρεια της Αθηνάς που ο Ποσειδώνας την βίασε μεταμορφωμένος σε άλογο στον ιερό χώρο της Αθηνάς. Η θεά, εξοργισμένη με το γεγονός, δεν μπορούσε να έρθει σε ρήξη με τον Ποσειδώνα και έτσι ξέσπασε πάνω στη Μέδουσα. Την μεταμόρφωσε σε απεχθές τέρας, που αντί για μαλλιά είχε φίδια. Η ασχήμια της ήταν τέτοια, που όποιος την κοιτούσε στο πρόσωπο πέτρωνε. (πηγή: Wikipedia.org)

[3] Πωρωμένη συνείδηση: αναίσθητη, με παντελή έλλειψη συγκίνησης από ηθική άποψη.

[4] Αι γενεαί πάσαι: από τον Επιτάφιο Θρήνο – Εγκώμια, Στάση Τρίτη. Σημαίνει όλοι οι άνθρωποι, όλες οι γενιές.

[5] Στίχος από το τραγούδι “Sebastian” του Βασίλη Παπακωνσταντίνου, σε στίχους Σάκη Μπουλά και μουσική Steve Harley.

[6] Αναφορά στην αρχαία ελληνική τραγωδία «Οιδίπους Τύραννος» του Σοφοκλή. Ο Οιδίποδας ανακαλύπτοντας την τραγική αλήθεια για το ποιος πραγματικά είναι και ότι εν αγνοία του σκότωσε τον πατέρα του και παντρεύτηκε την μητέρα του, αυτοτυφλώθηκε.

[7] Λεγένι: η λεκάνη. Λέξη πιθανά τούρκικης καταγωγής, χρησιμοποιείται σε κάποια από τα ελληνικά νησιά μας.

Ίσως σας αρέσει και

2 Σχόλια

  • Μελίτα Αθανασίου
    12 Μαΐου 2016 at 14:12

    Πολύ ωραίο κείμενο, άσχετα αν είναι αντιγραφή…

    • Κατερίνα Ευαγγέλου - Κίσσα
      12 Μαΐου 2016 at 23:29

      Κυρία Μελίτου,
      Δεν είμαι σίγουρη ότι καταλαβαίνω τι εννοείτε όταν λέτε αντιγραφή… Κι αυτό γιατί πιστεύω τόσο στην καλή προαίρεση των ανθρώπων όσο και στην βλακεία. Απολύτως τίποτε σε κανένα από τα γραπτά μου δεν είναι αντιγραφή και πάντα αναφέρω τις πηγές μου με απόλυτο σεβασμό για το έργο των άλλων.

Αφήστε το σχόλιο σας

*

Ας γνωριστούμε

Όσοι αγαπάτε τη γραφή και μ’ αυτήν εκφράζεστε, είστε ευπρόσδεκτοι στη σελίδα μας. Μέσω της γραφής δημιουργούμε, επικοινωνούμε και μεταδίδουμε πολιτισμό. Φροντίστε τα κείμενά σας να έχουν τη μορφή που θα θέλατε να δείτε σε αυτά σαν αναγνώστες. Τον Μάρτιο του 2016 ίδρυσα τη λογοτεχνική ιστοσελίδα «Λόγω Γραφής», με εφαλτήριο την αγάπη μου για τις τέχνες και τον πολιτισμό αλλά και την ανάγκη ... περισσότερα

Αρχειοθήκη